همواره کشف فساد، یکی از مهم‌ترین و پرهزینه‌ترین مراحل مبارزه با فساد بوده است. در کشور ما نیز انبوهی از نهادهای نظارتی جهت کشف فساد تعبیه شده‌اند، اما در عمل کارآمدی چندانی ندارند. اما کشورهای مختلف راه‌حل‌های دیگری برای کشف فساد انتخاب کرده‌اند. یکی از کم‌هزینه‌ترین و کارآمدترین راه‌حل‌ها، استفاده از ظرفیت مردم برای کشف فساد است. در همین راستا ارائه‌ای با عنوان گزارشگران تخلف تهیه کرده‌ایم تا در آن، علاوه بر تبیین ساز و کار استفاده از ظرفیت مردمی برای کشف تخلف، آمار موفقیت این راه‌حل و تجارب کشورهای مختلف در اجرای آن را مورد بررسی قرار دهیم. شما با مشاهده این ارائه می‌توانید از ساز و کار گزارشگری تخلف حتی در حد یک مجموعه کوچک استفاده کنید و کارآمدی مجموعه خود را افزایش دهید.

فیلم ارائه

مقدمه

مسئله گزارش­دهندگان تخلف در دو بخش مورد بررسی قرار می­گیرد. بخش اول مدل مفهومی استفاده کارآمد از جمع­سپاری کشف فساد و بخش دوم به بررسی نحوه استفاده از این سازوکارها در سایر کشورها می­پردازد.

در فروردین ۱۳۹۵ مقام معظم رهبری فرمودند که: «با فساد مبارزه جدی شود، با ویژه­خواری مبارزه جدی شود، با قاچاق مبارزه جدی شود، این­ها دارد به اقتصاد کشور لطمه می­زند و ضررش را مردم می­برند. اگر ما در مقابل آن مجموعه­ای که با زد و بست­هایی در زمینه­ی مسائل اقتصادی  ویژه­خواری می­کنند، خودشان را از امتیازات ویژه برخوردار می­کنند و یا دچار فساد پولی و مالی و اقتصادی می­شوند، سهل­انگاری کنیم، قطعاً کشور ضرر خواهد کرد».

فهرست مطالب

• تعریف فساد و مثال­هایی از انواع آن
• معرفی نامعادله  اقتصاد فساد و جایگاه کشف تخلف
• راهکارهای متداول کشف فساد
• مزیت­های بالقوه جمع­سپاری کشف فساد که آن را ناظران همیشگی مطلع تبانی­ناپذیر بدون مزد نام نهاده­اند.
• بررسی سهم کشف فساد به وسیله گزارش­دهندگان مردمی
• موانع استفاده کارآمد از جمع­سپاری کشف فساد
• راهکارهای برطرف کردن موانع موفقیت جمع­سپاری کشف فساد
• نمونه تجربیات سایر کشورها.

۱ تعریف فساد اقتصادی و نمونه­ هایی از آن

هرگونه سوء­استفاده و نقض قوانین و مقررات در جهت منافع شخصی و گروهی یا به­طور خلاصه کسب منفعت از راه­های غیرقانونی را فساد گویند.

در اینجا به چند نمونه فساد اقتصادی اشاره می­شود:

1. فساد ممکن است انجام فعالیت اقتصادی غیرقانونی باشد، مثل توزیع مواد مخدر، قاچاق کالا که خود فعالیت اقتصادی کلاً غیرقانونی است.
2. فساد ممکن است تخلف در یک فعالیت اقتصادی قانونی باشد، مثل کم­فروشی، عدم رعایت استانداردهای امنیتی، محیط زیستی.
3. فساد ممکن است انجام عمل غیرقانونی در اجرای وظایف دولتی باشد، مثل دریافت رشوه، سوء­استفاده از جایگاه حاکمیتی
4. فساد ممکن است کلاهبرداری و دروغگویی برای تصرف اموال دولتی و اموال شخصی دیگران باشد، مثل زمین­خواری.

۲ سازمان شفافیت بین ­الملل

این سازمان هر ساله کشورها را از لحاظ جایگاه آن­ها در فساد شاخص­بندی و رتبه­بندی می­کند. طبق گزارش این سازمان در سال ۲۰۱۶، جایگاه ایران را در بین ۱۷۶ کشور، ۱۳۱ اعلام کرده که نشان­دهنده وضعیت بغرنج فساد در کشور است.

خوزه اوگار رئیس سازمان شفافیت بین­الملل در زمان ارائه این شاخص­ها می­گوید: “در کشور­هایی که در آن­ها فساد بیشتر است هر چند که قوانین ضد فساد به صورت مکتوب موجود است، اما در عمل به حاشیه رانده یا نادیده انگاشته می­شوند.”

۳ علت فساد

کسب منفعت دنیوی یا اخروی علت اصلی رفتار مردم است، مردم در جایگاه­هایی که قرار می­گیرند تصمیم می­گیرند که چه رفتاری داشته باشند. مسئله فساد با یک دوگانگی روبرو است، منفعت حاصل از عدم ارتکاب فساد یا منفعت حاصل از ارتکاب فساد. افراد با درنظر گرفتن مسائل اخروی، عذاب الهی و یا مجازات­های دنیوی تصمیم می­گیرند که کاری را انجام دهند یا خیر.

۴ جایگاه کشف فساد در پیشگیری از مفاسد

نامعادله اقتصاد فساد اینگونه بیان می­کند که اگر مقدار هزینه یا جریمه مادی یا معنوی فساد که بر متخلف اعمال می­شود در احتمال کشف فساد از منافع مادی و منعوی و کسب منفعت انجام فساد بیشتر باشد، فرد فساد را انجام نمی­دهد و به صورت انگیزشی تصمیم می­گیرد که فساد را ترک کند.

اگر بتوان با استفاده از ظرفیت­های مردمی احتمال کشف فساد را بالا برد، این کار باعث ناامن شدن فضا برای تخلف و جلوگیری از فساد می­شود، یعنی علاوه بر کشف فساد، از فساد هم به صورت خودکار جلوگیری شده است.

۵ روش­های متداول کشف فساد

• حسابرسی خارجی و نظارت­های چند لایه توسط سازمان­های نظارتی
• حسابرسی داخلی و بررسی مدیران
• استفاده از تقاطع حساب­ها

هرکدام از این راهکارها یک­سری مزیت­ها و محدودیت­هایی دارند. دلایل کارایی پایین سازمان­های نظارتی و نظارت داخلی در کشف فساد را می­توان در چند مورد ذکر کرد:

1. وسعت بسیار زیاد حوزه­های نظارتی و کمبود بازرسان.
2. انگیزه پایین برخی از ناظران در کشف فساد (عدم انتفاع از کشف فساد یا عدم مجازات در صورت کوتاهی)
3. امکان تبانی ناظرین با منخلفین به علت وجود انحصار در نظارت
4. پیچیده و به روز شدن موارد مورد نظارت (عدم تقارن اطلاعات بین ناظرین و متخلفین)
5. احتمال وجود تعارض درآمد و وظایف سازمان نظارتی (مسئله کمال و بقا)

۶ مسائل مربوط به تقاطع اطلاعات

استفاده از تقاطع اطلاعات راهکار خوبی برای پیشگیری از فساد است اما دارای محدودیت­هایی می­باشد. از جمله:

1. عدم تولید اطلاعات در برخی تخلفات؛ مثل عدم رعایت استاندارد توسط بنگاه­ها
2. معنی­دار نبودن برخی از اطلاعات تولید شده؛ مثل استفاده از راهکارهای پولشویی
3. یکسان نبودن اطلاعات، عدم امکان تقاطع و مقاومت دستگاه­ها در مقابل ارائه اطلاعات

۷ ویژگی­های بالقوه استفاده از جمع­ سپاری در کشف فساد

برای کشف فساد، می­توان از ساز و کار گزارش­دهندگان تخلف استفاده کرد. از ویژگی­های این طرح امکان حضور همیشگی در تمامی موقعیت­ها بدون محدودیت نفرات است. ویژگی بعدی اطلاع کامل و به روز بودن ناظران مردمی است که خود بخشی از فرایند اجرا هستند. امکان تبانی به علت تکثر ناظران هم وجود ندارد. همچنین می­توان به نبود شرایط تعارض وظیفه و امکان تکمیل نقاط ضعف داده­های اطلاعاتی اشاره کرد.

برای اثبات این ادعا که یکی از بهترین راهکارهای کشف فساد استفاده از گزارش­دهندگان تخلف است، نیاز به شواهد بین­المللی است. سازمان بین­المللی ACFE بزرگترین نهاد بین­المللی مبارزه با فساد است. این نهاد در سال ۱۹۸۸ راه­اندازی شده است و ۷۵۰۰۰ عضو از ۱۵۰ کشور دارد. این سازمان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۸ هر دو سال یک­ بار گزارش­هایی در مورد فساد و سوء­استفاده در ایالات متحده منتشر می­کرده است که از سال ۲۰۱۰ به ۱۰۰ کشور توسعه یافته­است. پارلمان اتحادیه اروپا نیز در گزارش­های خود به آمارهای این سازمان استناد کرده است.

طبق گزارش سال ۲۰۱۰ ACFE که در آن ۱۸۶۷ پرونده از ۱۰۰ کشور مورد بررسی قرار گرفته است، نحوه کشف تخلفات بیان شده است. سهم گزارش­دهندگان تخلف از کشف فساد ۴۰% بوده است و بقیه راهکار کمتر از ۱۵% بوده است. مثلاً بررسی مدیران ۱۵%، حسابرسی داخلی ۱۳%، به صورت تصادفی ۸%، تقاطع حساب ۶%، بررسی اسناد ۵%، حسابرسی خارجی ۶/۴ و سازمان­های نظارتی ۶/۲ درصد.

کارمندان همان سازمان ۵۰% از افرادی هستند که منبع افشاگری بودند چون اطلاعات کامل و بروزی داشتند، همچنین مشتریان آن­ها ۱۷%، افراد ناشناس ۱۳%، فروشنده، سهامداران ۳% و آشنایان خاطی هم ۲% بودند که به کشف فساد کمک کردند.

۸ مقایسه میزان موفقیت گزارش ­دهندگان در بخش­های دولتی و خصوصی

طبق نمودار، شرکت­های عمومی و خصوصی دوباره دسته­بندی شده­اند و به همان نتایج قبلی رسیده­اند که تقریباً ۴۰% از مفاسد به وسیله این راهکار کشف شده است. برای بنگاه­های کوچک و بزرگ هم همان نتایج قبلی مشاهده شده است.

۹ موانعی که باعث ایجاد عدم کارایی جمع ­سپاری کشف تخلف می­شود:

1. ترس از اقدامات تلافی­جویانه علیه گزارش­دهندگان فساد
2. نبود انگیزه لازم در گزارش­دهندگان فساد
3. قاعده نبودن و عدم تکرارپذیری کشف فساد توسط مردم
4. امکان overload کردن سیستم گزارش مردمی به وسیله گزارش­های غلط یا با ارزش پایین.
5. امکان از دست دادن بخشی از گزارش­ها توسط شرکای مجرمین به علت ترس
6. بینش­های غلط فرهنگی و طرد گزارش­دهنده تخلف توسط جامعه (جاسوس)

۱۰ راهکارهای تکمیل­ کننده نظام بهره­ مندی از گزارش ­دهندگان مردمی

اولین راهکار حمایت و حفاظت از گزارش­دهندگان فساد است. این عامل می­تواند در چند حوزه مطرح شود: از جمله محرمانه ماندن هویت گزارش­دهندگان فساد، حفاظت امنیتی در صورت وجود مخاطرات امنیتی، حمایت شغلی و به وجود آمدن امکان انتقال در صورت افشای هویت گزارش­دهنده فساد و یک­سری قواعد محرمانگی.

راهکار دوم تشویق مالی محرک و معنی­دار متناسب با ارزش فساد کشف شده از محل عواید حاصل از جریمه متخلف است. به عنوان مثال ۲۰% از جریمه­ای که فرد مختلف انجام می­دهد را به گزارش­دهندگان فساد بدهند.

راهکار سوم اجازه دادن به مؤسسات حقوقی خصوصی جهت مطرح کردن پرونده­های فساد و شکایت از جانب دولت بر مبنای اطلاعات گزارش­دهندگان فساد است. این نهاد واسط می­تواند به محرمانه ماندن هویت گزارش­دهندگان فساد کمک و نیاز مالی جهت به نتیجه رساندن چنین پرونده­هایی را تأمین کند.

برای این مؤسسات هم یک سری قواعد لازم است از جمله: عدم ایجاد انحصار در تعداد مؤسسات، اعلام تخمین مؤسسه از ارزش پرونده قبل از شروع پیگیری پرونده در دادگاه و دریافت هزینه دادرسی از مؤسسات مطرح­کننده شکایت.

راهکار چهارم تشویق معنی­دار گزارش­دهندگانی که خود شریک جرم بوده­اند به خاطر گزارش تخلف بعلاوه مجازات به خاطر تخلف است. اگر متخلفین را بخاطر خلافی که مرتکب شده­اند جریمه و بخاطر گزارش فسادشان تشویق کنند، باعث ناامن شدن فضای تخلف و از بین رفتن امکان تخلف سازمان­یافته می­شود.

راهکار پنجم که بخاطر مسائل فرهنگی باید روی آن سرمایه­گذاری کرد، قهرمان­سازی از گزارش­دهندگان تخلف و تغییر فرهنگ عمومی می­باشد که باعث احساس خطر متخلفین و مشارکت بیشتر مردم می­شود.

۱۰-۱٫ نتایج ترکیبی اجرای راهکارها

اولین نتیجه قاعده شدن کشف فساد توسط گزارش­دهندگان به حدی که بتوان انتظار داشت که در صورت عدم گزارش فساد، فسادی با مختصاتی که برای ما مهم باشد در حال وقوع نیست. فسادهایی که عدم وقوع آن­ها برای حاکمیت مهم­تر است دارای جرایم بیشتر هستند بنابراین تشویق­های بیشتری نیز برای کشف آن در نظر گرفته می­شود.

در واقع تشویق­های معنادار و حمایت مؤثر باعث می­شود که در تمام صحنه­هایی که چند نفر از جرم مطلع می­شوند انگیزه­های به سمت گزارش آن فساد جهت یابد، بطور کلی شرط سازگاری انگیزه برای گزارش فساد برقرار باشد.

یک نتیجه دیگر، داده­کاوی گزارشات است. بر فرض این­که سازوکارهای مطرح شده وجود نداشته باشد، در این صورت یک­سری افراد بطور خودجوش فساد را گزارش می­دهند و یک­سری هم به علت ترس و نبود انگیزه گزارش نمی­دهند، افراد دسته سوم نیز با هدف منحرف کردن نظام گزارش تقلبی می­دهند. این موارد بصورت پک گزارشات مردمی به دست دادگاه یا بازرسی می­رسد.

اما اگر فرض بر این باشد که سازوکارهای پیشنهاد شده، وجود دارد آن­گاه هر فردی که مطلع می شود گزارش می­دهد که ممکن است از شرکا، کارمندان، شرکای متخلف، مشتری و یا رقبا باشد. ممکن است یک­سری افراد هم باشند که گزارش تقلبی بدهند که این سیستم را دچار مشکل کنند.

یک سازوکار دیگری که از آن استفاده می­شود سازوکار طعمه­گذاری است. طعمه­گذاری در دو مرحله می­تواند اجرا شود: ۱- ممکن است به منظور جمع­آوری مدرک علیه افراد متخلف باشد. این­که اگر از تشویق­های معنا­دار استفاده شود، تعداد افرادی که ممکن است بصورت عادی با فساد روبرو نشوند از این روش استفاده کنند. ۲- ممکن است برای چک کردن مؤسسات حقوقی گزارش غلط داده شود. در واقع از روش طعمه­گذاری برای مؤسسه حقوقی استفاده شود. مؤسسه حقوقی باعث می­شود هویت فرد ناشناخته بماند و خود فرد پیگیر پرونده می­شود.

برای این کار نیاز به یکسری قواعد برای مؤسسه حقوقی است:

1. مؤسسات حقوقی را بر اساس صحت و اثبات گزارش­هایی که می­دهد رتبه­بندی شود.
2. جرایم متناسب با میزان اهمیت فساد باشد.
3. وقتی مؤسسه حقوقی پرونده­ای را مطرح می­کند باید پیش­بینی میزان ارزش فساد را اعلام نماید.
4. دریافت هزینه بررسی پرونده از مؤسسات حقوقی.

در مورد مسئله طعمه­گذاری هم ممکن است یک گزارش تقلبی به مؤسسه فرستاده شود. اگر مؤسسه حقوقی آن را به دادگاه ببرد از اعتبار خودش کم می­شود. این باعث می­شود مؤسسات خیلی دقیق باشند و پرونده­ها را بررسی کنند. ترکیب این نظامات باعث می­شود که گزارشات تقلبی که ممکن است مطرح شوند و نظام را به هم بریزند به خود متخلفین برگردد.

۱۱ تجربه کشورهای مختلف از سازوکارهای زیرساختی استفاده از گزارشگران تخلف

در نظام استفاده از گزارش­دهندگان تخلف آمریکا که خود یکی از پیشتازان عرصه استفاده از گزارش­دهندگان فساد است، هم تشویق وجود دارد و هم حمایت، هم مؤسسات حقوقی و واسط وجود دارد و هم تشویق و مجازات متخلفین گزارش­دهنده فساد و همچنین مسئله فرهنگ­سازی و ایجاد قهرمان­های گزارش­دهنده فساد.

یکی از قانون­های اصلی در این حوزه false claim act است که می گوید: “مردم، خود از نظامشان حفاظت می­کنند اگر آن نظام اجازه را به آن­ها بدهد.”

۱۱-۱٫ تشویق و حمایت از گزارش ­دهندگان فساد

اولین قانون حمایت از گزارش­دهندگان تخلف در ایالات متحده و در سال ۱۷۷۸ با عنوان Whistleblower Protection Low به تصویب رسیده است. این قانون مربوط به زمانی است که دو نفر از افسران نیروی دریایی گزارش دادند که مقام ارشد آن­ها با اسیران انگلیسی بدرفتاری کرده است و به خاطر این گزارش، از کار اخراج شدند. این کار موجب تصویب قانون حمایتی از گزارش­دهندگان تخلف شد و این قانون فقط جنبه حمایتی داشت.

اولین قانونی که علاوه بر حمایت، اقدام به تشویق گزارش­دهندگان تخلف نمود مربوط به سال ۱۸۶۳ و جنگ­های داخلی ایالات متحده آمریکاست که با عنوان False Claims Act (معروف به قانون لینکلن) به تصویب رسید. وقتی که تجهیزات ارتشی آن­ها ضعیف شد متوجه تخلفات شدید شدند. این مسئله شروعی برای False Claims Act شد که از گزارش­دهندگان مردمی و تشویق آن­ها برای کشف مفاسد استفاده کنند.

در سال ۲۰۰۶ یک قانون جدید تصویب شد که فعالیت گزارش­دهندگان فساد به حوزه مالیات و شرکت­های بورسی را توسعه دادند. در سال ۲۰۱۰ و بحران­های مالی که از سال ۲۰۰۸ به وجود آمده بود در قانون Dodd – frank act  توسعه دادند.

تشویق گزارش­دهندگان فساد در قانون لینکلن (Lincoln Low)

False Claims Act که اولین قانونی تشویقی آمریکا است وقتی که فساد اتفاق می­افتد، معمولاً دو تا سه برابر مبلغ فساد جریمه­ای است که برای مفسد در نظر می­گیرند.

گزارش­دهنده فساد ابتدا گزارش را به وزارت دادگستری می­دهد، اگر وزارت دادگستری پرونده را پذیرفت و بعد از پیگیری، اثبات شد که آن فساد اتفاق افتاده است و جریمه را دریافت کرد، بسته به میزان دخیل بودن شاکی خصوصی (افشاگر) در پرونده، بین ۱۵ تا ۲۵ درصد دریافتی دولت از محل جریمه یا منافع را به گزارش­دهنده می­د­هند.

در صورتی که وزارت دادگستری پرونده را نپذیرد، شاکی خصوصی می­تواند خود، پرونده را جلو برده و در صورت پیروزی ۲۵ تا ۳۰ درصد دریافتی دولت را مالک گردد.

اگر شاکی خصوصی نیز در فعالیت­های ناصحیح مرتبط به پرونده دست داشته باشد، مجازات به صورت جداگانه اعمال و بابت مقصر بودن فرد دادگاه سهم او را از دریافتی پرونده کاهش می­دهد.

جیکوب هاوارد اسپانسر اصلی لایحه این­گونه توضیح می­دهد که: «به­طور خلاصه در این قانون از ایده قدیمی «وسوسه کردن» استفاده کردم، یک فرد دغل  را برای مچگیری فرد دغل قرار دادم، این سریع­ترین و امن­ترین راهی است که تا بحال برای به محکمه آوردن دغل­کاران یافته­ام …».

۱۱-۲٫ فراگیر شدن فعالیت مؤسسات حقوقی

از آنجا که در نظام حقوقی ایالات متحده، امکان دریافت پاداش به دلیل افشاگری ایجاد شده است، کسب­وکار مشاوره و حمایت توسط شرکت­های حقوقی به خوبی شکل گرفته است. جالب توجه است که با جستجوی عبارت “برنامه افشاگری کمیسیون بورس و اوراق بهادار” در گوگل، این جستجوگر چهار شرکت حقوقی در زمینه افشاگری را به عنوان تبلیغ پیشنهاد داده است.

به عنوان مثال یکی از شرکت­های فعال در این زمینه با حدود سی سال سابقه، شرکت Phillips & Cohen LLP می­باشد. این شرکت توانسته به ادعای خود حدود یک میلیارد دلار جایزه افشاگری برای مشتریان خود به دست آورد و حدود ۱۱ میلیارد دلار در پرونده­های تخلفات را بازیابی کند.

۱۱-۳٫ تعیین گزارش ­دهندگان فساد به عنوان شخصیت سال

مجله TIME هر ساله یک شخصیت را به عنوان اسطوره سال انتخاب می­کند. بعد از بحران مالی ۲۰۰۸، برنانک رئیس بانک مرکزی آمریکا که توانست مسئله بحران را حل کند، انتخاب شد. در سال گذشته مرکل رئیس جمهور آلمان را بخاطر پذیرفتن پناهنده­های سوری معرفی کردند و در سال ۲۰۰۲ سه نفر از Whistleblowers ها که به مسئله کشف فساد کمک کرده بودند را به عنوان شخصیت سال معرفی شدند.

۱۱-۴٫ روز ملی گزارش ­دهندگان تخلف

از سال ۲۰۱۴، روز ۳۰ جولای در ایالات متحده به عنوان روز ملی تقدیر از سوت­زنان انتخاب شده است. در ۳۰ جولای ۱۷۷۸ اولین «قانون حمایت از سوت­زنان» در ایالات متحده به تصویب رسیده است. در دومین سالگرد این جشن، ساموئل شاو به عنوان قهرمان ناشناخته ملی آمریکا که باعث تصویب اولین قانون حمایت از سوت­زنان شد، معرفی گردید.

۱۱-۵٫ جریان­ سازی جهت افزایش ریسک تخلفات

فیلم­هایی جهت نشان دادن گزارش فساد ساخته می­شود که فضا برای متخلفین ناامن شود. مثلاً The insider فیلمی که از داستان افشاگری jeffry wigand برگرفته شده در همین حوزه ساخته شده است. در سال ۱۹۹۶ این فرد اعلام کرد که شرکت Brown & Williamson (یک شرکت تولید تنباکو) با دستکاری ترکیب تنباکو تولیدی خود میزان نیکوتین آن را افزایش داده است.

۱۱-۶٫ اعلام عمومی تشویق­ های گزارش ­دهندگان

در ایالات متحده آمریکا تشویق­هایی که برای گزارش­دهندگان درنظر می­گیرند را بصورت عمومی اعلام می­کنند. مثل جایزه ۴۵۰ هزار دلاری به دو افشاگر، جایزه ۱۷ میلیون دلاری و …

۱۱-۷٫ استفاده از ظرفیت گزارش­ دهندگان تخلف از سراسر جهان

این بستر باعث مشارکت مردم از سایر کشورها برای کشف فساد در آمریکا شده است. با استفاده از این قانون داد فرانک، علاوه بر شهروندان آمریکایی، از ۹۶ کشور دنیا در ارسال اطلاعات مشارکت نموده­اند و تعدادی از تشویق­های مالی را نیز به خود اختصاص داده­اند.

بزرگ­ترین پاداشی که با اجرای برنامه افشاگری در کمیسیون بورس و اوراق بهادار اعطا شده ۳۰ میلیون دلار است. این پاداش به افشاگری که در یک کشوری خارج از آمریکا زندگی می­کند داده شده است.

۱۱-۸٫ کشف تخلفات شرکت دارویی Glaxo Smith Kline

یک نمونه از مشارکت گزارش­دهندگان فساد مربوط به تخلفات شرکت دارویی Glaxo Smith Kline است. تخلفات این شرکت که منجر به جریمه بیش از ۲ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۲ شد شامل موارد زیر می­باشد:

• پرداخت­های دولتی در قالب خدمات درمانی
• بازاریابی غیرقانونی برای ۹ محصول دارویی این شرکت
• پرداخت غیرقانونی به پزشکان و جعلی­سازی تحقیقات و مقالات علمی در طی ده سال

علاوه بر این در سال ۲۰۱۰ نیز این شرکت به دلیل عدم رعایت استانداردهای لازم در فرآیند تولید یکی از محصولاتش، جریمه شد و افشاگر این تخلف پس از هشت سال مبارزه برای اثبات این موضوع در دادگاه ۹۶ میلیون دلار جایزه دریافت کرد.

۱۱-۹٫ کشف تخلفات شرکت دارویی pfizer

همچنین شرکت دارویی pfizer برای داروی مُسکن Bextra بازاریابی غیرقانونی انجام داده که توسط یکی از فروشندگان کمپانی گزارش و مبلغ ۳/۲ میلیارد دلار جریمه می­شود. گزارش­دهنده تخلف هم ۵۱ دلار جایزه دریافت می­کند.

به­طور کلی تخلفاتی از این دست توسط شرکت­های داروسازی به کرات اتفاق افتاده و به کمک افشاگران کشف شده است.

۱۱-۱۰٫ رسوایی شرکت فلوکس واگن

این شرکت میزان واقعی CO₂ و NO انتشاری خودروهای دیزلی خود را با استفاده از یک قطعه الکترونیکی مخفی نموده بود. افشاگران در برملا شدن میزان واقعی CO₂ انتشاری نقش اساسی داشتند. مبلغ ۳/۴ میلیارد دلار هم جریمه شدند.

۱۱-۱۱٫ رسوایی شرکت انرون Enron

شرکت نفتی انرون یک شرکت انرژی بود که در سال ۲۰۰۲ درنتیجه کشف تخلفات آن پس از یک سال در نهایت ورشکسته شد. به این صورت که میلیاردها دلار بدهی­ و پروژه­های شکست خورده شرکت را با استفاده از راه­های گریز حسابداری و گزارش­دهی ضعیف مالی کتمان می­کرد. تخلفات این شرکت توسط شرون واتکینز، نایب رئیس بخش توسعه شرکتی این کمپانی برملا گشت. پدیده انرون به عنوان بزرگ­ترین شکست حسابرسی معرفی شده است.

۱۱-۱۲٫ تدوین قوانین حمایتی و تشویقی در سایر کشورها

کامل­ترین نظام قانونی در این حوزه متعلق به آمریکا است ولی تنها منحصر به آمریکا نمی­شود، بلکه کشورهای دیگر هم این  قانون را دارند از جمله کانادا و انگیلس و غنا و …، که بعضاً هم تشویق دارند و هم حمایت. اما بعضی از کشورها فقط حمایت دارند، مثل مجارستان، هند، ایرلند، اسرائیل، جامائیکا، ژاپن، کره جنوبی و …

۱۲ اصول مورد استفاده در طراحی سازوکارهای گزارش ­دهندگان فساد

تجربیات بدست آمده از اصول ذکر شده شامل موارد زیر می­باشد:

• استفاده از تکثر ناظران مردمی به منظور جلوگیری از تبانی و حضور در تمام موقعیت­ها
• درنظر گرفتن جوایز قابل اعتنا و جذاب
• عدم استفاده از بودجه دولتی برای تشویق افشاگران
• تشویق افشاگری که خود نیز در فرایند تخلف نقش داشته علاوه بر مجازات وی به خاطر تخلف
• اجازه به مشارکت مؤسسات حقوقی در طرح دعاوی به منظور شکل­گیری اقتصاد مبارزه با فساد
• استفاده از جریان­سازی رسانه­ای به منظور افزایش ریسک تخلف و افزایش مشارکت مردم
• کنترل دادخواست­های افشاگری به واسطه پرداخت هزینه دادرسی توسط فرد محکوم در دادگاه
• اعلام عمومی جوایز پرداخت شده و تخلفات کشف شده

۱۳ گزارش­های فساد بعد از وقوع

برای استفاده از ظرفیت مردم پیش از وقوع فساد می‌توان موارد زیر را انجام داد:

1. گزارش بسترهای وقوع فساد
   1. جایزه برای هک کردن سامانه‌ها
2. پیشنهاد اصلاح یک فرایند برای کاهش هزینه‌ها: مرحله دیگری که خارج از قضیه فساد می­باشد پیشنهاد اصلاح یک فرایند برای کاهش هزینه است. با استفاده از تشویق­های معنادار می­توان افراد را به مشارکت دعوت کرد.