شفافیت سیاسی چیست؟ چه فرقی با شفافیت اطلاعاتی دارد؟

  • ۱۱ اسفند ۱۳۹۹
  • 2
  • بدون دیدگاه
  • نویسنده: شفافیت برای ایران
  • لینک کوتاه:

مطالعات نشان می‌دهد که در یک تقسیم‌‌بندی می‌توان قلمرو شفافیت را به دو حوزه کلی تقسیم کرد: شفافیت سیاسی (حاکمیتی) و شفافیت اطلاعاتی (اقتصادی). در شفافیت سیاسی، عمده تمرکز بر مبارزه با فساد، مسئولیت‌پذیر و پاسخگو کردن مسئولین یک کشور […]

شفافیت سیاسی چیست؟ چه فرقی با شفافیت اطلاعاتی دارد؟

مطالعات نشان می‌دهد که در یک تقسیم‌‌بندی می‌توان قلمرو شفافیت را به دو حوزه کلی تقسیم کرد: شفافیت سیاسی (حاکمیتی) و شفافیت اطلاعاتی (اقتصادی).

در شفافیت سیاسی، عمده تمرکز بر مبارزه با فساد، مسئولیت‌پذیر و پاسخگو کردن مسئولین یک کشور است. در یک فضای مبهم که مردم از نحوه عملکرد مسئولین خود خبر نداشته و در مسائل مختلفی (همچون نظارت و ارزیابی، همفکری، تصمیم‌گیری و اجرا) مشارکت داده نشوند، اعتماد عمومی نسبت به حاکمیت کاهش می‌یابد. از سوی دیگر در شرایط فقدان شفافیت و نظارت عمومی، مصادیق ناکارآمدی و فساد نیز در حاکمیت افزایش می‌یابد و در نتیجه به سرمایه اجتماعی ضربه می‌زند. به همین جهت در فضای شفافیت سیاسی از طریق ایجاد شفافیت و مشارکت‌بخشی مردم، به دنبال مبارزه با مشکلات مذکور و سلامت بخشیدن به پیکره حاکمیت هستیم.

اما وقتی حاکمیت از نظر پیکره خود سالم شد، برای حسن رفتار و عملکرد، نیازمند شناختی متناسب از محیط پیرامونی خود است. این شناخت مناسب برای حاکمیت به مثابه نوری است که چیستی، میزان و محل‌های دقیق مشکلات و معضلات را مشخص می‌کند، به او قدرت دقیق شناخت مسئله، طراحی راه‌کارها، تصمیم‌گیری و سرانجام حسن اجرا و ارزیابی را می‌بخشد. بدین ترتیب «شفافیت اطلاعاتی» یا «شفافیت اقتصادی» یعنی دانش کافی و لازم و در زمان لازم و در محل‌های لازم در اختیار دستگاه‌های مختلف حاکمیت قرار داشته باشد تا بتوانند در سطوح مختلف یک فرایند تصمیم‌گیری، حسن عملکرد را از خود نشان دهند.

 

جدول زیر تلاش می‌کند تا به طور خلاصه تفاوت‌های این دو قلمرو از شفافیت را از یکدیگر تمیز بخشد: 

 

شفافیت سیاسی (حاکمیتی) شفافیت اطلاعاتی (اقتصادی)
هدف اصلی
  • توانمندسازی بدنه حاکمیت
  • توانمندسازی رفتار حاکمیت
راهبردها
  • مبارزه با فساد
  • مسئولیت‌پذیری صاحبان مناصب
  • پاسخگویی صاحبان مناصب
  • شایسته‌سالاری صاحبان مناصب
  • مشارکت مردم در نظارت و ارزیابی
  • مشارکت مردم در فرآیندهای تصمیم‌سازی
  • افزایش اعتماد مردم و سرمایه اجتماعی
  • ارتقاء توان تصمیم‌گیری حاکمیت
  • ارتقاء توان اجرای حاکمیت
  • ارتقاء توان نظارت حاکمیت
نمونه‌ها و مصادیق
  • شفافیت درآمدها و دارایی‌های مسئولین
  • شفافیت رصد وعده‌های مسئولین
  • شفافیت مشروح مذاکرات مسئولین
  • شفافیت آراء مسئولین
  • شفافیت هزینه‌های اقدامات حاکمیت
  • شفافیت پروژه‌های حاکمیت
  • شفافیت مشاغل پیشین مسئولین
  • شفافیت منافع و تعارض منافع
  • سامانه‌های کاداستر زمین
  • سامانه‌های گمرک
  • سامانه‌های اعتبارسنجی مشتریان بانک
  • سامانه‌های اطلاعات اقتصادی
  • کارت سوخت
  • طرح شبنم
  • اتصال سامانه‌های بانک و بیمه و گمرک
  • اتصال سامانه‌های مالیات و گمرک
قوانین پایه
  • حدود ۱۵ عدد قانون پایه
  • تعدد و تزاحم قوانین و آیین‌نامه‌های داخلی در کنار ضعف یا خلاء قانونی.
مجریان قانون
  • قوانین بالادستی بوده و عموم دستگاه‌های حاکمیت ملزم به اجرای آنها می‌باشند
  • هر دستگاه و نهادی به اقتضای فعالیت خود مخاطب قانون یا آیین‌نامه‌ای قرار می‌گیرد.
سامانه‌های مرتبط
  • محدود و معدود
  • بسیار متعدد، متنوع و اغلب سطحی
مخاطب سامانه‌ها
  • عمدتاً مردم
  • عمدتاً دستگاه‌های اجرایی و نظارتی
میزان پیچیدگی
  • اندک، عامه فهم
  • زیاد، مخصوص نخبگان
قلمرو دانشی
  • مدیریت دولتی
  • سیاست‌گذاری عمومی