انتخابات یکی از وقایع مهم سرنوشت‌ساز برای کشور است. اما در بسیاری از موارد به دلیل اینکه اطلاعات زیادی پیرامون نامزدها وجود ندارد، مردم قادر به شناخت درست آن‌ها و انتخاب بهترین نامزد نیستند. تحقق شفافیت در انتخابات باعث می‌شود تا اطلاعات کافی برای انتخاب بهترین نامزد در اختیار مردم قرار گیرد. در همین راستا ارائه‌ای با همین موضوع آماده کرده‌ایم که در آن، شفافیت در انتخابات و تجارب کشورهای مختلف در این زمینه را مورد بررسی قرار داده‌ایم. شما با مشاهده این ارائه می‌توانید برخی از ریشه‌های فساد و رانت در انتخابات را بشناسید و برای هوشمندانه‌تر شدن تصمیم‌گیری در انتخابات، ساز و کار مبتنی بر شفافیت پیشنهاد دهید.

 

فیلم ارائه

 

از بزرگان نظام مکرر فرمایشاتی درباره انتخابات و اهمیت و ضرورت ارتقا دادن آن داریم و لزوم این‌که تلاش کنیم این شرایط را ارتقا دهیم.

فهرست مطالب

• مسائل ناظر به نامزدها
• مسائل ناظر به مردم
• مسائل ناظر به فرآیندهای انتخاباتی

تذکری در مقدمه

• در این ارائه تنها بر بخشی از مسائل انتخابات تمرکز شده است و همه اشکالات و ایرادات اشاره به شفافیت امکان‌پذیر و مطلوب نیست.
• مسائلی که در شفافیت اعلام می‌شود مسائل عمومی است. شفافیت مجلس شورای اسلامی، شوراهای شهر و روستا و … قابل تکرار است و این ارائه بیشتر بر روی انتخابات ریاست جمهوری به علت اقتضای کشور تأکید دارد.

۱ مسائل ناظر به نامزدها

در مسائل ناظر به نامزدها چندین موضوع محور اصلی است که می‌توان گفت مهم‌ترین بخش این ارائه، همین مسائل ناظر به نامزدها است.

۱-۱٫ منابع مالی انتخابات

در این فضا تهمت‌ها و حرف‌های سیاسی بسیاری شنیده می‌شود و نمونه‌هایی را که صرفاً در فضای رسانه‌ای کشور نقل می‌شود را ذکر کرده اما تأیید نمی‌کنیم.

به عنوان مثال مدت‌ها پیش آقای رحیمی نامه‌ای خطاب به آقای احمدی‌نژاد منتشر کردند. در انتهای نامه مطلب بسیار مهمی بود که به آن اشاره می‌شود. یکی از اتهاماتی که به ایشان وارد شده، سوء استفاده از مبالغی است که برای انتخابات در دست داشته که با دادن توضیحاتی خود را تبرئه کرده است.

آنچه که در این ماجرا مهم می‌باشد و جدی‌تر به آن پرداخته شده، تعبیر پول کثیف در انتخابات است. با یک جستجو در وب، عناوین مختلفی تحت عنوان پول کثیف خواهید دید. از جمله این عناوین: تزریق پول کثیف به انتخابات، پول‌های کثیف یار قدیمی انتخابات، از ورود پول‌های کثیف به انتخابات ۹۶ جلوگیری می‌کنیم، افشاگری آملی لاریجانی از کمک‌های بابک زنجانی به ستاد انتخاباتی روحانی.

سؤالی که در اینجا پیش می‌آید این است که اساساً پول کثیف به چه معناست؟ و اینکه آیا ما پول تمیز داریم و معیار آن چیست؟

هر اتفاقی که در کشور تعریف نشود و حد و مرز آن مشخص نباشد دعوای سیاسی است و هزینه آن را کشور و اعتماد عمومی می‌پردازد. مردم‌سالاری به عنوان رکنی در قانون اساسی پذیرفته شده است. اگر مردم‌سالاری را بپذیریم یعنی انتخابات را پذیرفته‌ایم، در صورت پذیرفتن انتخابات، رقابت نامزدها را تایید کرده و با قبول رقابت، فعالیت‌های انتخاباتی را باید بپذیریم، پذیرفتن فعالیت‌های انتخاباتی، نیازمند تأمین هزینه است. برای هزینه‌کرد انتخابات هم باید از کسی پول گرفت که با گرفتن پول به آن شخص وابسته می‌شویم. بنابراین نمی‌توان پول را از انتخابات حذف کرد.

۱-۲٫ مصارف مالی انتخابات

مصارف مالی انتخابات مشکلات زیادی دارد که به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

• تشکیل ستادهای انتخاباتی با مخارج بالا
• سفرهای انتخاباتی پرخرج
• فیلم‌های تبلیغاتی بسیار گران و پرهزینه
• مراسمات پرخرج
• …

از دیگر مصارف مالی:

• خرید آراء افراد سرشناس (رؤسای قبایل و …)
• اهدای هدایای گران‌قیمت به افراد مشهور
• هزینه انواع تبلیغات، بروشورها و پلاکارت‌ها

۱-۲-۱٫ تجارب بین‌المللی شفافیت منابع مالی و هزینه‌کردهای انتخابات

۱-۲-۱-۱٫ تجربه سایت Open secrets

یک سایت جامع و قوی در ارتباط با رصد پول در انتخابات است. توضیحی که در بخش سیاست‌ها و انتخابات دارد این است که انتخابات در هیچ کشوری، به نسبت رقابت‌های انتخاباتی ایالات متحده، پرخرج نیست. بیاموزید که نامزدها هزینه‌ی انتخابات را از کجا تأمین و در کجا خرج می‌کنند.

نمای کلی هزینه‌های انتخاباتی

این سایت تمام مشخصات انتخابات گذشته را نشان می‌دهد. مثلاً در انتخابات ۲۰۱۶ نشان می‌دهد که هر کدام از احزاب، چقدر و چطور هزینه کرده‌اند و هر کدام چه وضعیتی دارند. همچنین کمک‌های مالی جمع‌آوری شده از داخل و خارج کمپین انتخاباتی به تفکیک نشان می‌دهد.

جزئیات کمک‌های مالی انتخاباتی

این سایت جزئیات کمک‌های مالی انتخاباتی را ذکر می‌کند.

۱-۲-۱-۲٫ تجربه فیلیپین

محدودیت هزینه‌کرد

تجربه بعدی کمیسیون انتخابات فیلیپین است که برای هزینه‌کرد انتخابات محدودیت گذاشته است. به این صورت که هزینه‌کرد هر نامزد به ازای هر فرد واجد شرایط در حوزه انتخابی ۳ سنت آمریکا و هزینه‌کرد احزاب برای هر نامزد ۳ سنت آمریکا است.

سؤال

مطابق قانون فیلیپین، سقف هزینه‌کرد هر نامزد ریاست جمهوری در ایران چه میزان خواهد بود؟ ۳/۶ میلیارد تومان

گزارش قرارداد تبلیغات

هر قراردادی که بسته می‌شود باید گزارش کامل آن ارائه شود.

اظهارنامه کمک مالی و هزینه‌کرد

اسامی نامزدهایی که «اظهارنامه کمک مالی و هزینه‌کرد» خود را به مدت دو دوره یا بیشتر ثبت نمی‌کنند، در یک لیست منتشر می‌شود.

۱-۳٫ اطلاعات جامع سوابق و فعالیت‌ها

محور بعدی اطلاعات جامع سوابق و فعالیت‌ها است. از جمله:

• نامزدها دقیقاً چه سوابقی دارند؟
• سوابق تحصیلی
• سوابق شغلی
• سوابق فعالیت‌ها (غیر از مشاغل رسمی)
• سایر سوابق

۱-۴٫ مواضع در رابطه با مسائل مهم

نامزدها موضع‌گیری کلی می‌کنند. اقتصاد باید بهبود پیدا کند، اشتغال باید افزایش یابد، تولید بهتر شود، ارتباط با بقیه کشورها خوب شود. هیچ‌کس این مواضع را رد نمی‌کند چون موضع مشترکی است. فرد باید توضیح دهد که دقیقاً چه موضعی دارد. به‌طور کلی نامزدها باید در طول حیات سیاسی خود نسبت به مسائل مهم مختلف، مواضع خود را بیان کنند.

۱-۴-۱٫ تجارب بین‌المللی و داخلی شفافیت سوابق و مواضع

• تجربه سایت vote smart
• تجربه سایت politwoops
• تجربه سایت «آقای رئیس‌جمهور»

۱-۴-۱-۱٫ سایت vote smart

سایت  vote smartکه زیرمجموعه آن Politikal Galaxy است که کهکشانی از سیاستمداران و مواضع آن‌ها را در حوزه‌ها و شرایط مختلف به صورت لیست نشان می‌دهد. به عنوان مثال یکی از حوزه‌ها را انتخاب کرده و اعلام می‌دارد که فردی که در این حوزه انتخاب شده:

• آیا زندگی‌نامه مرتبط دارد؟
• آیا از این حوزه‌ها کمک‌های مالی گرفته است؟
• آیا سخنرانی کرده است؟
• آیا در جایی که نماینده بوده، موضعی گرفته است؟

مواضع در قبال مسائل خاص

همه مواضع به صورت جداگانه ذکر شده است.

۱-۴-۱-۲٫ سایت Politwoops

کار این سایت، ثبت همه توئیت‌های حذف شده از سوی سیاست‌مداران است.

۱-۴-۱-۳٫ سایت آقای رئیس‌جمهور

یک نمونه از تجربه خوب ملی، سایت آقای رئیس‌جمهور است که توسط تعدادی از دانشجویان اداره می‌شود. این سایت، نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری را ذکر کرده و در حوزه‌های مهم کشور، سوابق و مواضع افراد در مسائل مختلف را از طریق خبرگزاری‌های کشور رصد و سپس فهرست کرده است.

۱-۵٫ وعده و وعیدها

وعده‌هایی که هم خود افراد و هم مردم فراموش می‌کنند. چرا مردم یک جامعه باید وعده‌های نامزد انتخاباتی خود را فراموش کنند؟ این امر نشان‌دهنده عدم بلوغ و سازوکار اجتماعی جامعه‌ای است که نمی‌تواند وعده‌ها را ثبت و رصد کند.

۱-۵-۱٫ تجارب بین‌المللی

۱-۵-۱-۱٫ تجربه ایالات متحده: رصد وعده‌های ترامپ

وعده‌های ترامپ را ثبت و در طول زمان آن‌ها را رصد می‌کنند و با رنگ‌های مختلف نشان می‌دهد که چه تعداد در حال اجرا و چه تعداد متوقف شده است.

۱-۵-۱-۲٫ تجربه کانادا: سایت ترودو میتر

ترودو نام بیست‌وسومین نخست‌وزیر کشور کانادا است. در این سایت ذکر شده که ترودو ۴۶۷ روز در دفتر مستقر شده و ۲۲۳ وعده داده که ۸۹ مورد از آن اجرا نشده، ۴۰ مورد انجام شده و ۳۰ مورد خلاف آن عمل شده است.

۱-۵-۱-۳٫ تجربه انگلستان: سایت «آن‌ها یک وعده دادند»

با کلیک بر روی هر موضوع و سیاست‌مدار، می‌توان کارها و وعده‌های آن‌ها را مشاهده کرد.

۱-۵-۱-۴٫ تجربه افغانستان: سایت «از تعهد تا عمل»

در این سایت ۱۰۰ وعده انتخاباتی داده شده که ۸۸۹ در قدرت است و جزئیات آن‌ها را می‌توان مشاهده کرد.

۱-۶٫ تیم همکار (کابینه)

قرار نیست که آقای رئیس‌جمهور به تنهایی و زمان کوتاه مشکلات کشور را حل کند. مهم‌ترین افرادی که با او کار می‌کنند تیم همکار است. اینکه تصور شود که نامزدی برای کشور دغدغه و برنامه‌های اجرایی داشته باشد ولی فکر نکند که چه کسی قرار است آن‌ها را اجرایی کند کاملاً بی‌معنی است.

ما باید مطالبه کنیم که اعضا کابینه نامزد انتخاباتی چه کسانی هستند و با چه تیمی می‌خواهد کار کند.

۱-۷٫ جمع‌بندی

تعدادی پیشنهاد مشخص که بسیار مهم است:

• در حوزه منابع مالی انتخابات: الزام ثبت دقیق و ارائه عمومی کمک‌های نقدی و غیرنقدی + جرم‌انگاری هر ریال دریافتی که اعلام نشود.
• در حوزه مصارف مالی انتخابات: الزام ثبت دقیق و ارائه عمومی کلیه مخارج انتخاباتی + جرم‌انگاری هر ریال دریافتی که اعلام نشود.
• وعده‌های انتخاباتی: ارائه وعده جرم است مگر این‌که پیشتر در سامانه‌های مشخص و یکتا ثبت شده باشد.
• سوابق و فعالیت‌ها: الزام ثبت طبق سوابق کلیه فعالیت‌ها (کاری و غیرکاری)
• مواضع نامزد: الزام ثبت طبق موضع نامزد نسبت به مسائل مهم روز
• تیم همکار (کابینه): الزام قانونی + فشار رسانه‌ای و اجتماعی برای اعلام اسامی اعضای احتمالی تیم همکار (کابینه).

۲ مسائل ناظر به مردم

چند محور در ذیل مسائل ناظر به مردم که به آن‌ها اشاره می‌شود.

۲-۱٫ تصمیم‌یاری در انتخاب: رأی آگاهانه

باید زمینه و شرایطی مهیا شود که مردم بتوانند آگاهانه انتخاب کنند. تجارب داخلی و بین‌المللی‌ای دارد که می‌تواند در این زمینه کمک کند.

۲-۱-۱٫ تجارب داخلی

• سامانه «انتخاب من»
• تجربه انتخابات شورای شهر شیراز: سامانه رأی آگاهانه

۲-۱-۲٫ تجارب بین‌المللی

• سایت Vote Smart
• سامانه Vote Match
• سامانه من طرفدار … هستم

۲-۱-۳٫ یک انتخاب شایسته حداقل ماحصل ترکیبی از دو شناخت است:

• معیارهای انتخاب فرد اصلح
• آگاهی از وضعیت نامزدها در معیارهای مختلف

۲-۱-۴٫ سامانه مشاوره رأی‌دهی

سامانه‌هایی هستند که به انتخابات و رأی‌دهندگان کمک می‌کنند.

۲-۱-۴-۱٫ سامانه Vote Easy

سامانه جالب توجهی در ایالات متحده است و همه نامزدها را نشان می‌دهد. در قسمت بالا حوزه‌های مهم کشور از جمله: سقط جنین، وضعیت آب /وهوایی، مبارزه با جرایم، وضعیت اقتصادی و … قرار دارد. هر حوزه‌ای که فرد باز کند ذیل آن چند سؤال پرسیده می‌شود و فرد می‌گوید که سؤال چقدر برایش مهم بوده است. به هر میزان که فرد محورهایی را انتخاب کند و سؤالاتش را پاسخ دهد سامانه به او می‌گوید که نظر شما به کدام نامزد نزدیک‌تر و از کدام‌یک دورتر می‌باشد.

۲-۱-۴-۲٫ سامانه Vote Match

این سامانه، تجربه کشور انگلستان است که اهمیت هر سؤال را مشخص می‌کند. ابتدا فرد انتخاب می‌کند که کدام موضع برای او مهم است و از بین حوزه‌های انتخابی یک مورد را انتخاب کرده یا کد پستی خود را وارد می‌کند که مشخص شود کدام منطقه است. سپس شروع به پرسیدن سؤال می‌کند. سؤالات بسیار ساده با جواب‌های خیلی ساده است.

۲-۱-۴-۳٫ تجربه کانادا: سامانه «من طرفدار … هستم»

با پرسش‌نامه و سؤالاتی، میزان اهمیت پرسیده می‌شود و در نهایت اعلام می‌کند که با کدام احزاب نزدیک‌تر هستید. این سامانه یک پلتفرم است که علاوه بر کانادا، برای ۳۱ کشور دیگر هم فعال است از جمله: برزیل، کلمبیا، ژاپن، دانمارک، هندوستان، ونزوئلا، ایالات متحده.

۲-۱-۴-۴٫ نمونه داخلی این سامانه

سامانه رأی آگاهانه

سامانه‌ای که در سال گذشته توسط بچه‌های شیراز تهیه شد، سامانه رأی آگاهانه برای انتخابات مجلس بود که دو قسمت کلی دارد:

• انتخاب بر اساس آگاهی
• پرسش‌نامه مسائل کشور

پرسش‌نامه مسائل کشور

در حوزه‌های مختلف به پرسش‌ها پاسخ داده و برای آن‌ها میزان اهمیت مشخص می‌شود.

انتخاب بر اساس آگاهی

این قسمت از یک معیار دیگری استفاده می‌کند. به نامزدهای خود بر اساس شاخص‌ها امتیاز داده و آن‌ها را رتبه‌بندی می‌کند.

آقای رئیس‌جمهور: سامانه انتخاب من

این سامانه مواضع و سوابق افراد را معرفی می‌کند و از شما در چند حوزه کشور سؤال می‌پرسد. در نهایت می‌گوید که نظر شما با کدام نامزد نزدیک‌تر است.

۲-۲٫ نظارت‌های پس از انتخابات

لازم است که مردم در طول زمان بر منتخبان خود نظارت کنند.

کشور ما ۴ انتخابات دارد:

• نماینده مجلس (شفافیت مجلس)
• رئیس‌جمهور (شفافیت دولت)
• شورای شهر (شفافیت جلسات شورایی)
• مجلس خبرگان (شفافیت جلسه شورایی)

هر کدام از این ها شاخص‌ها و روش‌های مخصوص به خود را دارند. برای نظارت بر عملکرد این افراد باید بدانیم چه شاخص‌هایی برای این ها وجود دارد و چه اطلاعاتی را باید در اختیار مردم قرار دهند که بتوان بر این‌ها نظارت کرد. به همین خاطر یک سایت با عنوان «نقشه شفافیت» معرفی می‌شود.

۲-۲-۱٫ نقشه شفافیت ایران

در این سایت تلاش شده که در حوزه‌های مختلف، محورها و مؤلفه‌های شفافیت را فهرست کرده و یک ارزیابی داشته باشیم که آیا اطلاعات این محور شفافیتی به مردم داده می‌شود یا خیر، که با ۵ رنگ مشخص شده است.

۲-۳٫ گزارشگران تخلف

محور آخر مسائل ناظر به مردم بحث گزارشگران تخلف است. سؤال این است که چگونه می‌توان مطمئن شد که نامزدها دروغ نمی‌گویند؟

با یک جرم‌انگاری ساده و مشارکت مردم در راستی‌آزمایی، ریسک دروغ‌گویی به حداکثر می‌رسد. مهم‌ترین مانعی که باعث می‌شود مردم تخلف نکنند، ریسک کشف است.

محورهایی که راستی‌آزمایی دارد عبارتند از:

• فهرست درآمدها و دارایی‌ها
• فهرست منابع و مخارج مالی
• رصد وعده‌ها و مواضع

راستی‌آزمایی ادبیات بسیار مهمی تحت عنوان گزارشگران تخلف (Whistle Blowers) دارد که معنی فارسی آن سوت‌زن است و ترجمه دقیق‌تر آن گزارشگران تخلف است و اگر این وجود نداشته باشد شفافیت به تنهایی ناکافی و ناکارآمد است ولی نباید هیچ‌وقت خود را به سامانه‌های اطلاعاتی متوقف کنیم. پس باید شأن گزارشگران تخلفات اطلاعاتی را داشته باشیم

۳ مسائل ناظر به فرآیندهای انتخاباتی

بخش پرمحتوا که به فرآیندهای انتخاباتی برمی‌گردد، مسائل ناظر به فرآیندهای انتخاباتی است که به بررسی محورهای آن می‌پردازیم.

۳-۱٫ اصول رفتاری نامزدها

اصول رفتاری (Code of Conduct) یک سازه اجتماعی (Social Construct) است که چارچوب رفتارهای صحیح و ناصحیح افراد را مشخص می‌کند.

۳-۱-۱٫ سؤال

اصول رفتاری در انتخابات نامزدها به چه صورت است؟ رسانه‌ها باید چگونه رفتار کنند؟ هواداران چه شرایط دارند؟ و … این‌ها مسائلی هستند که متأسفانه در کشور خود نداریم.

۳-۱-۱-۱٫ اصول رفتاری دانشگاه استنفورد

نحوه اصول رفتاری خود را در سایت قرار می‌دهند. به عنوان مثال: استفاده از تجهیزاتی مانند رایانه‌های دانشگاه در راستای درآمد شخصی ممنوع است مگر مواردی که با هماهنگی مسئولین دانشگاه باشد.

۳-۱-۱-۲٫ اصول رفتاری دانشگاه فوردهام

ساخت، خرید، فروش با در اختیار داشتن هرگونه سلاح کشنده، مواد منفجره یا آتش‌زا خلاف مقررات دانشگاه بوده و در صورت روایت طبق قوانین دانشگاه برخورد مقتضی صورت خواهد گرفت.

۳-۱-۱-۳٫ اصول رفتاری پارلمان اروپا

پارلمان اروپا یکسری اصول رفتاری برای اعضای خود دارد که یک نمونه مثال در ذیل آن آمده است: لازم است اعضای پارلمان اروپا هدایای دریافتی خود را طبق شرایط و ضوابط مندرج در ضوابط رفتاری به اطلاع رئیس پارلمان برسانند.

سرفصل‌های اصول رفتاری نمایندگان پارلمان اروپا

نمایندگان موظف‌اند در حیطه‌های زیر اصول رفتاری مصوب را رعایت نمایند:

• وظایف اصلی نمایندگان
• تعارض منافع
• اعلام اموال، دارایی‌ها و هر نوع بهره‌مندی مالی از هر طریقی
• اعلام هدایای دریافتی
• اصول رفتاری مربوط به نمایندگان سابق
• آیین دادرسی در صورت تخلف احتمالی از اصول رفتاری
• اقدامات اجرایی

۳-۱-۱-۴٫ تدوین اصول رفتاری رسانه‌ها و خبرنگاران توسط کمیسیون انتخابات (افغانستان)

چرا به اصول رفتاری قانون یا آیین‌نامه نمی‌گویند؟

در اصول رفتاری هم بحث‌های الزام‌آور قانونی می‌آید یعنی جرم‌انگاری می‌شود و هم مواردی که جرم‌انگاری نیست و خوب و بدها را می‌گوید. به همین دلیل یک متن قانونی نمی‌تواند در مجلس به این معنا مصوب شود.

۳-۲٫ شفافیت فرآیندهای انتخاباتی

محورهای شفافیتی که در فرآیندهای انتخاباتی می‌توان در نظر گرفت:

• چارچوب قانونی برای بی‌طرفی، اثربخشی و شفافیت در انتخابات
• اقدامات لازم برای محافظت از بی‌طرفی سیستم
• ارائه اطلاعات مربوط به فرآیندهای انتخاباتی
• مشورت‌جویی پیرامون هرگونه تغییر در فرآیندهای انتخاباتی

۳-۲-۱٫ حق شهروندان نسبت به شرکت و اطلاع از فرآیندهای انتخابات

برگزاری انتخاباتی بی‌نقص نیازمند:

• بی‌طرفی سیاسی مؤسسات و اشخاص حکومتی
• التزام به برابری در مقابل قانون
• محافظت یکسان از قانون

وجود هرگونه مشکل در انتخابات و عدم شفافیت موجب سلب اعتماد عمومی از حاکمیت می‌شود.

۳-۲-۲٫ ایجاد چارچوب قانونی برای بی‌طرفی، اثربخشی و شفافیت در انتخابات

مؤلفه‌هایی که این چارچوب قانونی می‌تواند داشته باشد:

1. استقرار هیئت بی‌طرف مدیریت انتخابات (کمیته انتخابات)
2. سازوکارهای برگزاری انتخابات بی‌طرفه، اثربخش، شفاف
3. حق نامزدها و شهروندان نسبت به مشارکت در نظارت بر انتخابات
4. انتشار به موقع تمامی تصمیمات، قوانین، مقررات و تقویم انتخاباتی
5. انتشار فوری تمامی تکذیبیه‌ها و ثبت آن‌ها
6. انتشار داده‌های پیش از انتخاباتی
7. انتشار لحظه‌ای نتایج انتخابات به تفکیک حوزه‌های انتخاباتی
8. انتشار نتایج انتخابات در قالب‌های ماشین‌خوان
9. الزام رسانه‌های دولتی به بی‌طرفی در انتخابات

۳-۲-۳٫ چند نمونه مثال

۳-۲-۳-۱٫ تجربه آفریقای جنوبی:

آفریقای جنوبی یک کمیسیون مستقل انتخابات دارد که دارای یک هیئت دائمی برای مدیریت انتخابات می‌باشد و ارائه مواد مرتبط انتخاباتی از سال ۱۹۹۴ به صورت ماشین‌خوان است. امکان بررسی مکان رأی‌دهی و ثبت‌نام برای رأی‌دهندگان وجود دارد.

۳-۲-۳-۲٫ تجربه کنیا

کنیا دارای یک کمیسیون مستقل انتخابات است که بر فرآیندهای انتخاباتی، نظارت مستقل دارد. دریافت بودجه کمیسیون از قوه مقننه به‌طور مستقل بوده و ذیل ماده ۳۵ قانون اساسی کنیا، حق دسترسی به اطلاعات دولتی به رسمیت شناخته شده است.

۳-۲-۳-۳٫ تجربه کانادا: Elections Canada

یک سایت مخصوص انتخابات دارد. اطلاعات مربوط به فرآیندهای انتخاباتی که ارائه می‌شود:

• روش‌های نظارت بر عموم مردم
• اطلاعات مربوط به ثبت شکایات انتخاباتی
• امکان ثبت شکایات
• ارائه تعریف جرائم انتخاباتی

۳-۲-۴٫ انتشار داده‌های دولتی مربوط به انتخابات جهت افزایش اعتماد عمومی

۳-۲-۴-۱٫ داده‌های دولتی باید به مردم اطلاع داده شود مانند:

• تعیین صلاحیت احزاب سیاسی و نامزدهای انتخاباتی
• تأمین مالی سیاسی و رقابت‌های انتخاباتی
• ثبت‌نام رأی‌دهندگان
• رأی‌دهی، شمارش آرا و جدول‌بندی نتایج و اعلام نتایج

۳-۲-۴-۲٫ تجربه آفریقای جنوبی: انتشار راهنمای فرآیندهای انتخاباتی

بعضی چیزها از جنس قانون نیست بلکه از جنس هنر است. آفریقای جنوبی فرایندهای خود را بصورت تصویری مصور کرده است.

۳-۲-۴-۳٫ تجربه انگلستان: انتشار گزارش مشکلات و تخلفات

کمیسیون انتخابات انگلستان، گزارش مشکلات و تخلفات را منتشر می‌کند.

۳-۲-۵٫ معیارهایی برای حفظ بی‌طرفی در انتخابات

1. انتشار الزامات شفاف برای کارکنان دولت (از جمله هیئت مدیریت انتخابات) در خصوص اجتناب از تعارض منافع
2. شفافیت هدایای دریافتی کلیه کارکنان دولتی (بویژه حوزه انتخابات)
3. اعلام عمومی دارایی‌های کارکنان (بویژه هیئت مدیریت انتخابات)
4. اعلام عمومی اقدامات محافظتی از گزارشگران تخلف
5. تهیه برنامه‌های آموزشی در حوزه تعارض منافع، شفافیت هدایای دریافتی، حق دسترسی به اطلاعات و …

۳-۲-۵-۱٫ تجربه آفریقای جنوبی: الزام اعلام تعارض منافع ناظران انتخابات

اعلام تعارض منافع ناظران انتخابات به کمیسیون انتخابات از سال ۱۹۹۸ الزام و دریافت هدیه از سوی احزاب برای ناشران انتخابات ممنوع شده است.

۳-۲-۶٫ سازوکار برای مقابله با تعارض منافع:

۳-۲-۶-۱٫ شفافیت

اولین کاری که برای تعارض منافع می توان کرد اعلام آن است.

ایجاد قوانین قرارداد باز برای فرآیندهای تدارکاتی انتخابات

الزامات لازم برای فرآیندهای تدارکاتی انتخاباتی:

1. اعلام گسترده و پیش از موعد تدارکات (خریدها و استخدامات) انتخاباتی
2. انتشار شرحی شفاف از رویه‌های تصمیم‌گیری تدارکات
3. انتشار عمومی اسناد مناقصات مربوط به فرآیندهای تدارکات انتخابات
4. انتشار عمومی مشخصات تمامی طرف‌های قرارداد مربوط به تدارکات انتخاباتی
5. فراهم کردن شرایط شفافیت برای تمامی مراحل فرآیند تدارکاتی انتخابات

تجربه استرالیا: سایت Aus Tender

استرالیا تمام ماجراهای مربوط به انتخابات را در این سایت ارائه می‌دهد از جمله:

• برگزاری مناقصه برای تمامی قراردادهای بیش از ۱۰ هزار دلار
• انتشار برنامه تدارکات سالانه در این سامانه جهت پذیرش پیشنهاد قرارداد برای سال آینده

۳-۳٫ انتشار داده‌های مربوط به انتخابات

انتشار داده‌های مربوط به انتخابات شامل:

انتشار عمومی داده‌های انتخاباتی در قالب‌های ماشین‌خوان و انتشار به موقع داده‌های نتایج انتخابات

۳-۳-۱٫ داده‌های شایسته انتشار

داده‌هایی که انتشار آن‌ها برای عموم مردم شایسته است:

1. داده‌های اطلاعات مکانی شعب اخذ رأی
2. داده‌های رأی‌دهندگان (از جمله جنسیت، سن و گروه‌های قومی یا اقلیتی)
3. داده‌های تفصیلی نتایج شمارش آرا
4. داده‌های انتخابات گذشته
5. داده‌های شکایات دریافتی تخلفات، اطلاعات انجام شده و نتایج آن‌ها
6. داده‌های تدارکات و قراردادهای انتخاباتی

۳-۳-۱-۱٫ تجربه کاستاریکا

داده‌های مربوط به ترکیب جمعیتی و جغرافیایی ترکیب رأی‌دهندگان توسط دیوان عالی انتخابات کاستاریکا منتشر می‌شود.

۳-۳-۱-۲٫ تجربه نیوزلند

نتایج شمارش آراء را به تفکیک شعب اخذ رأی در قالب پی‌دی‌اف و اکسل منتشر می‌کند.

۳-۳-۱-۳٫ تجربه کرواسی

داده‌های تفصیلی شمارش آرا را منتشر می‌کند.

۳-۳-۱-۴٫ تجربه اندونزی

در یکی از انتخابات اخیر اندونزی، بحثی راجع به صحت انتخابات پیش آمد. ستاد انتخاباتی اندونزی تصویر شمارش آرا هر صندوق را منتشر کرده بود. کاری که انجام شد این بود که عده‌ای خودجوش، سایت کاوال پمیلو را راه‌اندازی کردند که ۷۰۰ نفر در آن به صورت داوطلبانه مشارکت داشتند. این افراد به صورت مردمی شروع به شمردن آرا کردند که هزینه این کار ۵۴ دلار شد. تعداد ۱۰۰ میلیون رأی شمرده و نتایج را یک روز زودتر از ستاد مرکزی اعلام کردند. این امر باعث جلوگیری از یک اتفاق بزرگ در کشور شد.

۳-۳-۲٫ مشورت‌جویی برای تغییر در فرآیندهای انتخاباتی

مشورت‌جویی بسیار مهم است. در این رابطه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشارکت‌بخشی به مردم در اخذ تصمیمات مهم انتخاباتی
• تأسیس کمیته رایزنی به منظور ارتباط مداوم با نامزدها و نظرخواهی از آن‌ها درباره مسائل انتخاباتی
• امکان مشارکت نمایندگان احزاب و تصمیم‌گیری‌ها و تخلفات امنیتی انتخابات

۳-۳-۲-۱٫ تجربه آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی دارای کمیسیون‌هایی برای:

• رایزنی احزاب در سطح ملی و محلی برای مشاوره منظم و همکاری در خصوص مسائل انتخاباتی
• امکان دسترسی آزاد به اطلاعات انتخاباتی
• و تسهیل مشارکت عموم مردم در فرآیندهای قانون‌گذاری و دیگر فرآیندهای مربوط به انتخابات طبق ماده ۵۹ قانون اساسی است.

۳-۳-۳٫ شفافیت صندوق‌های رأی

بحث شفافیت صندوق‌های رأی از سال ۹۵ شروع شده که قبل از آن صندوق‌ها شفاف نبود. منظور از شفاف نبودن، مشخص نبودن داخل صندوق است. درنتیجه پیشنهاد استفاده از صندوق‌های نیمه شفاف داده شد.

۳-۳-۳-۱٫ فرق بین شفاف و نیمه شفاف

وقتی که رأی داخل صندوق شفاف انداخته می‌شود، ممکن است رأی به خوبی تا نشده باشد و از بیرون مشخص باشد. اما در صندوق نیمه شفاف (شیشه نیمه مات) نیمه پر یا خالی بودن آن مشخص است ولی خود رأی نامشخص می‌باشد.

۳-۳-۳-۲٫ دوربین

دوربین یک سازوکاری است که چه در پیشگیری از فساد و چه در کشف فساد بسیار کارآمد است. کشورهایی که در کنترل فساد هستند موفقیت‌های چشم‌گیری با سازوکار دوربین پیدا کردند.

سؤال

چگونه رأی‌گیری می‌شود؟ هنگام شمارش چه اتفاقی می‌افتد؟

با مجهز شدن شعب اخذ رأی به دوربین، امکان پخش زنده روی وب و ارائه دانلود آن‌ها بعد از انتخابات تا یک مدتی مشخص وجود داشته باشد.

هزینه نصب دوربین

دو پاسخ دارد:

• استفاده از مراکز مجهز به دوربین (مساجد، مدارس، …)

مجهز کردن تدریجی سایر مراکز مهم، از طریق مکانیزم وام