شفاف شدن فرآیندهای انتخابات در بسیاری از کشورها، مکانیسم و سازوکار اجرایی مشخصی دارد. مهمترین رویه‌های مرتبط در این خصوص، به کارگیری نظارت عمومی و سیاست‌های الزام‌آور اعلام عمومی بر فعالیت‌های انتخابات و رفتارهای انتخاباتی است.

در این رابطه، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، با همکاری تیم حقوقی اندیشکده شفافیت برای ایران، گزارشی با عنوان «شفافیت انتخابات: تامین حق مسلم شهروندان در انتخابات از رهگذر شفافیت» منتشر کرده است.

خلاصه گزارش

انتخابات، مجموعهای از فرایندهای سازمان دهی شده است که حقی را جهت گزینش متصدیان امور در اختیار مردم قرار می‌دهد. انتخابات یکی از وقایع مهم سرنوشت ساز است اما در بسیاری از موارد به دلیل آنکه اطلاعات زیادی پیرامون فرایند انتخابات و نامزدها وجود ندارد، ممکن است مسبب فساد و رانت باشد و هزینه‌های سیاسی در پی داشته باشد.

جلوگیری از هزینه سیاسی، کنترل فساد و نظارت بر انتخابات با شفاف شدن فرایند انتخابات امکانپذیر است. شفاف شدن فرآیندهای انتخابات ذیل سیاست و قانون «شفافیت فعالیت‌های سیاسی» در بسیاری از کشورها مکانیسم و سازوکار اجرایی مشخصی دارد. مهمترین رویه‌های مرتبط در این خصوص، به‌کارگیری نظارت عمومی و سیاست‌های الزام‌آور اعلام عمومی بر فعالیت‌های انتخابات و رفتارهای انتخاباتی است.

شفافیت فعالیت سیاسی به طور کلی و شفافیت انتخابات به طور خاص، یک رابطه چند سویه ای است که مشمول ذینفعان مختلف می‌شود. ذینفعان شامل نامزدها و احزاب از یک طرف، رأی دهندگان و از طرف دیگر حاکمیت اعم از ناظران و مجریان است که در قالب شوراها، گروه‌ها، دادگاههای خاص انتخابات و دیگر نهادهای تعیین کننده‌ی فرآیند و نتایج انتخابات است. بنابراین شفافیت انتخابات باید ناظر بر نامزدها، ناظر بر مردم و ناظر بر فرایندهای انتخاباتی باشد.

• شفافیت ناظر بر مردم شامل ایجاد بستری برای افزایش آگاهی مردم و دسترسی مردم به حداکثر اطلاعات لازم برای انتخاب شایسته است. ضروری است ساختارهایی برای ایجاد چنین مکانیسمی از سوی نظام حکمرانی تدارک دیده شود.
• شفافیت ناظر بر نامزدها شامل پیشینه و سوابق هر کاندیدا، تأمین منابع مالی انتخابات، نظرات نامزدها در رابطه با مسائل مختلف، اهداف و برنامه اجرایی و آتی، شفافیت اموال و دارائی و کابینه پیشنهادی و شبکه پشتیبان است. رصد وعده‌های نامزدها نیز ذیل همین مفهوم قابل بررسی است.
• شفافیت ناظر بر فرایندهای انتخاباتی شامل تعیین صلاحیت احزاب سیاسی و نامزدهای انتخاباتی (بیان علل عدم احراز صلاحیت توسط شورای نگهبان به نامزد انتخاباتی)، انتشار و آگاه کردن عموم مردم در خصوص قوانین و رویه‌های مربوط به انتخابات، الزام هیئت مدیریت انتخابات به انتشار داده‌های انتخاباتی جهت افزایش شفافیت انتخابات، آموزش کارکنان کمیته مدیریت انتخابات نسبت به حق داشتنِ اطلاعات انتخاباتی و رویه‌های ارائه‌ی اطلاعات، داده‌های
  اطلاعات مکانی شعب اخذ رأی، داده‌های رأی‌دهندگان ‌(ازجمله جنسیت، سن و گروه های قومی یا اقلیتی)، داده‌های تفصیلی نتایج شمارش آراء، داده‌های شکایات دریافتی تخلفات، اقدامات انجام شده و نتایج آن‌ها، داده‌های تدارکات و قراردادهای انتخاباتی است.

در متن گزارش سه گروه مردم، نامزدها و فرایندها با مثال‌هایی از کشورهای مختلف تبیین و توصیف شده است و نمونه‌های طرح شده در این گزارش بیانگر آن است که ایجاد مکانیسم‌های شفافیت در مراحل مختلف انتخابات، ملزم اراده سیاستگذار و برنامه‌ریزی سیاستی است.

متن کامل گزارش را می‌توانید از این طریق دانلود کنید.