فساد و ویروس کرونا
«سازمان شفافیت بین‌الملل»
ترجمه: اندیشکده شفافیت برای ایران
https://www.transparency.org/news/feature/corruption_and_the_coronavirus
در حالی که کشورها در سراسر جهان با گسترش سریع ویروس کرونا یا کووید۱۹ به صورت بحران بی‌سابقه جهانی مواجه هستند، اولویت نخست دولت‌های ما باید تأمین سلامت و امنیت ما باشد.
اما شیوع‌های غیرعادی مانند این مورد، می‌تواند نواقص موجود در سیستم‌های سلامت ما را آشکار سازد و خطرات بالقوه و فرصت‌های بروز فساد را نشان دهد؛ فسادی که ممکن است واکنش به این بیماری همه‌گیر را تضعیف و مردم را از مراقبت‌های سلامت محروم کند.
حتی در مواقع عادی نیز، فساد در بخش سلامت موجب از دست دادن سالیانه بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار می‌شود.
سیستم‌های سلامت در آستانه فروپاشی
در سراسر جهان، بیش از ۱۶۴ کشور در حال تلاش برای مواجهه با این همه گیری هستند. بیش از ۲۰۰ هزار نفر به این ویروس مبتلا شده و بیش از ۸۰۰۰ نفر هم در مبارزه با آن جان خود را از دست دادهاند. این در حالی است که این ارقام هر روز در حال افزایش است.
حجم بالای بیمارانی که نیازمند مراقبت‌های پزشکی هستند، تهدیدی است برای سیستم‌های سلامت ملی که از قبل هم آسیب‌پذیر بودند.
بسیاری از کشورها با کمبود شدید در زمینه کادر پزشکی سالم مواجه هستند؛ نیروهایی که قادر به ارائه خدمات درمانی باشند. همچنین گزینه‌های تشخیصی و درمانی محدودی برای درمان ویروس کرونا وجود دارد.
مخاطره‌های فساد
متاسفانه، فساد اغلب در زمان بحران رشد می‌کند، به خصوص زمانی که نهادها و نظارت‌ها ضعیف هستند و اعتماد عمومی پایین است.
ما از بحران‌های سلامت جهانی قبلی، مانند ویروس ابولا و آنفلوآنزای خوکی یاد گرفته‌ایم که حتی در زمان بحران، کسانی هستند که هدفشان کسب سود از بدبختی دیگران است.
شناسایی این ریسک‌های فساد پیش از وقوع آنها می‌تواند به تقویت واکنش جهانی ما کمک کند تا مراقبت‌های سلامت به کسانی که بیش از همه به آن نیاز دارند، برسد.
تأمین داروها و تجهیزات پزشکی
تأمین و تدارکات دارو و ملزومات در سیستم‌های سلامت معمولاً یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق برای فساد است.
براساس گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، تقریبا ۱۰ تا ۲۵ درصد از تمام پولی که در دنیا صرف تدارکات می‌شود، به دلیل فساد از دست می‌رود.
در اتحادیه اروپا، ۲۸ درصد از پرونده‌های فساد در حوزه سلامت به طور خاص مربوط به خرید تجهیزات پزشکی هستند و این آمار البته مربوط به مواقع عادی است.
جلوگیری از گرانفروشی
در سراسر جهان، کشورها در حال گزارش کمبودها در هر دو بخش دارو و لوازم پزشکی به علت کرونا هستند.
این باعث فشار بیشتر بر روی فرآیندهای تدارکات آسیب‌پذیر فعلی می‌شود و این ریسک را افزایش می‌دهد که تأمین کنندگان، با دانستن اینکه دولت چاره‌ای جز خرید ندارد، ممکن است با درخواست قیمت‌های بالاتر، از دولت أخاذی کنند.
وجود فرآیندهای عقد قرارداد باز و شفاف، به کاهش این ریسک‌ها کمک می‌کند. وقتی هیچ جایی برای پنهان کردن وجود ندارد، بازیگران فاسد نمی‌توانند قیمت‌ها را افزایش دهند و مجبور می‌شوند قیمت‌های معقول به دولت ارائه کنند.
لوازم جانبی نظیر ماسک، دستکش و مواد ضد عفونی‌کننده دست نیز به کمبودها در تدارکات پزشکی افزوده شده است. در تلاش برای سود بردن از ترس عمومی، برخی از تجار قیمت‌ها را برای مصرف کنندگان معمولی افزایش دادهاند.
در هند، دولت یک خط تلفنی اضطراری برای شهروندان برای گزارش اقلام فروخته‌شده به قیمت بالاتر از قیمت خرده‌فروشی مقرر شده، فراهم نموده است. در ایالات‌متحده و سراسر جهان، آمازون به طور فعال فهرست‌های قیمت بالا برده شده و یا محصولاتی را که به طور غلط ادعا می‌کنند ویروس را از بین می برنند و یا در برابر آن محافظت می‌کنند، را حذف می‌کند.
دولتها و شرکت‌ها باید اقدامات بیشتری برای جلوگیری از احتکار و سودجویی‌های غیر اخلاقی انجام دهند و بخش خصوصی نباید بیش از همه چیز به سود فکر کند.
اشتراک گذاری اطلاعات در خصوص کمبودها
در نتیجه کووید۱۹، تولید کنندگان دارو در چین، هند و دیگر کشورها نیز تولید داروهای تجویزی از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها و همچنین مواد اولیه برای داروهای دیگر را کاهش می‌دهند.
اما علی‌رغم این کمبودها، سازمان‌های دولتی مانند اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) نام این داروها را اعلام نمی‌کنند. این عدم شفافیت به ویژه برای تأمین‌کنندگان، بیماران و مصرف کنندگان که به این داروهای حیاتی وابسته هستند، آزاردهنده است.
بدون اطلاعات شفاف در مورد اینکه کدام دارو ممکن است دچار کمبود شود، سیستم‌های سلامت هیچ راهی برای پیش‌بینی راه‌حل‌های دیگر مانند پیدا کردن تولید کنندگان جایگزین ندارند.
دولتها در زمان بحران به جای حمایت از منافع شرکت‌ها باید اطلاعات کمبود دارو را به طور عمومی در دسترس قرار دهند، تا دسترسی به داروهای نجات‌بخش تضمین گردد.
تامین بودجه برای درمان و تولید واکسن
در حالی که کشورها به تلاش خود برای ادامه مبارزه با بیماری همه‌گیر ادامه می‌دهند، این مسابقه از قبل برای محققان و دانشمندان برای توسعه دارو و واکسن علیه کووید۱۹ ادامه دارد. در نتیجه، دولتها تاکنون بیشتر در حوزه تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
برای مثال، از سال ۲۰۰۲، ایالات‌متحده حدود ۷۰۰ میلیون دلار برای تحقیق در مورد ویروس‌های کرونا، از جمله سندرم حاد تنفسی (سارس) و سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس) هزینه کرده‌است. در همین اواخر، بریتانیا ۲۰ میلیون پوند به تحقیق در مورد ویروس کرونا اختصاص داد و اتحادیه اروپا بودجه خود در این خصوص را به ۴۷ میلیون یورو افزایش داد.
در حالی که بسیاری از دولتها در حال تأمین بودجه برای توزیع در سراسر کشور و نیز ایالات، استان‌ها و جوامع محلی برای واکنش در شرایط اضطراری هستند، آنها باید همزمان به کاهش خطرات فساد نیز توجه نمایند.
با این حجم از صرف پول، دولتها باید برای ردیابی و نظارت بر بودجه تلاش کنند تا مطمئن شوند که این پول سر از جیب‌های فاسد در نیاورد.
شفافیت داده‌های آزمایش‌های بالینی
همانطور که توسعه داروها و واکسن‌های کووید۱۹ حیاتی است، انتشار نتایج آزمایش‌های بالینی برای نشان دادن اینکه کدام موثر و کدام موثر نیستند به همان اندازه مهم است. این کار موجب می‌شود محققان بتوانند از مطالعات موجود یاد بگیرند و زمان را در مسیر بن‌بست‌های علمی از دست ندهند.
در حال حاضر، میزان انتشار نتایج مطالعات بالینی بسیار پایین است، به خصوص در مورد تحقیقات با سرمایه‌گذاری دولتی، از جمله در اتحادیه اروپا. با اینکه نرخ انتشار در آزمایش‌های کلینیکی با سرمایه‌گذاری خصوصی کمی بهتر است، اما بسیاری از گزارش‌ها طوری نوشته شده که از داده‌های حساس تجاری محافظت گردد.
گزارش سال ۲۰۰۹ موسسه آمریکایی دارو (IOM)، وجود تعارض منافع مالی گسترده‌ای را در زمینه تحقیقات، آموزش و اقدامات پزشکی به دلیل تاثیر بخش خصوصی نشان می‌دهد.
مطالعات دیگر در خصوص تحقیقات بخش خصوصی نشان می‌دهند که خود داده‌ها می‌تواند برای تولید نتایج مطلوب در آزمایش‌های بالینی دستکاری شود. این تاثیر صنعت خصوصی بر سلامت عمومی، شفافیت تحقیقات مهم را تضعیف کرده و سلامت افراد، خانواده‌ها و جوامع بیشماری را در معرض خطر قرار می‌دهد.
توسعه دارو و واکسن علیه ویروس کرونا باید تلاشی شفاف و مشارکتی باشد، و نه رقابت پنهانی بین شرکتهای خصوصی و یا حتی دولت‌های ملی.
اخیرا، گزارش‌های رسانه‌ها حاکی از یک کشمکش بین آمریکا و آلمان در مورد توسعه یک واکسن بود، موضوعی که اعتماد به رهبران دولتها را خدشه‌دار می‌کند و الگوی زشتی برای بقیه کشورهای جهان در مورد نحوه عمل در زمان بحران خواهد بود.
درس‌هایی از آنفلوانزای خوکی
طبق گزارش مجله پزشکی بریتانیا (BMJ)، شیوع آنفلوآنزای خوکی در سال ۲۰۰۹ – ۲۰۱۰ منجر به هزینه جهانی حدود ۱۸ میلیارد دلار برای انبار کردن داروی تامی فلو، به عنوان نسخه تجویز شده برای این همه‌گیری شد.
با این حال، با بررسی علمی داده‌های آزمایش‌های بالینی شامل چهار سال تلاش برای بدست آوردن اطلاعات به‌دست‌آمده از شرکت داروسازی اصالتا سوئیسی Roche، دانشمندان دریافتند که عملکرد داروی تامی فلو، در درمان آنفلوآنزای خوکی، بهتر از داروی پاراستامول نبوده است.
جلوگیری از اطلاعات نادرست عمومی و حفاظت از گزارشگران تخلف
در میان این وضعیت اورژانسی فزاینده، نگرانی‌های جدی در مورد انتشار اطلاعات نادرست و همچنین تهدیدات جدی متوجه متخصصان سلامت در صورت صحبت در مورد حقایق کووید۱۹، وجود دارد.
در ووهان چین، مرکز این بیماری همه‌گیر، یک ارائه‌کننده خدمات سلامت و به عبارتی سوت‌زن (گزارشگر تخلف)، لی ونلیانگ، سعی در ارائه هشدارهای زودهنگام در مورد شدت بیماری همه‌گیر جهانی داشت، اما توسط مقامات دولتی به سکوت واداشته شد.
در ایالات‌متحده، یک کشمکش سیاسی در مورد اطلاع‌رسانی، بین معاون رئیس‌جمهور مایک پنس، که مسئول پاسخگویی دولت به در خصوص کووید۱۹ شده است، و متخصصان ارشد سلامت، از جمله متخصصانی مانند مدیر موسسه ملی بیماری‌های آلرژی و عفونی (NIAID) در جریان است.
اطلاع‌رسانی نابسامان می‌تواند منجر به سطح پایین اعتماد به دولتها و همچنین گسترش خبرهای جعلی شود، چیزی که سازمان بهداشت جهانی آن را همه‌گیری اطلاعاتی (infodemic) نامیده می‌شود.
این مهم است که دولتها به شیوه‌ای باز و شفاف عمل کنند تا اعتماد شهروندان را ساخته و حفظ کنند.
مخاطره‌های رشوه‌خواری
در حالی که بیمارستان‌ها برای مقابله با کووید۱۹ تلاش می‌کنند و با افزایش کمبودها در خصوص پرسنل، تخت‌ها، دستگاه‌های تنفس و تجهیزات دیگر مواجه هستند، خطرات رشوه‌گیری یک نگرانی عمده محسوب می‌شوند.
ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی در حال حاضر با تصمیمات بسیار دشواری مواجه هستند، تصمیم در خصوص اینکه کدام بیماران نیاز بیشتری به مراقبت دارند. این شرایط محیطی آماده برای رشوه ایجاد می‌کند.
براساس گزارشی از کمیسیون اروپا در سال ۲۰۱۷، ۱۹ درصد از شهروندان اتحادیه اروپا اعلام کرده‌اند برای مراقبت‌های سلامت رشوه می‌دهند؛ نرخی که در آلمان، فرانسه و اسپانیا به ۲۹ درصد می‌رسد.
به طور مشابه، در سال ۲۰۱۹، برنامه جهانی سنجش فساد در آفریقا و همچنین برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) نرخ‌های رشوه‌خواری در بیمارستان‌ها و مراکز سلامت را ۱۴ درصد بیان کرده است. در آمریکای‌لاتین و منطقه کاراییب، نرخ آن ۱۰ درصد است.
بیمارانی که حاضر به پرداخت رشوه برای دریافت مراقبت‌های پزشکی هستند، موجب می‌شوند افرادی که آسیب پذیرترند و ناتوان از پرداخت رشوه هستند، در پایین لیست انتظار قرار گیرند.
درس‌هایی از ابولا
شیوع، گسترش و مهار کُند ویروس ابولا از ۲۰۱۴ – ۲۰۱۶ درس‌هایی درباره فساد در زمان بحران فراهم می‌کند.
صلیب‌سرخ جهانی هزینه فساد ناشی از شیوع بیماری در گینه و سیرالئون را بیش از ۶ میلیون دلار برآورد کرد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که بیماری مسری ابولا منجر به انحراف و سو مدیریت هزینه‌کرد، گزارش نادرست در خصوص دستمزدها، پرداخت‌ها برای تجهیزات تکراری و دادن رشوه به متخصصان سلامت برای دریافت مراقبت‌های پزشکی و ترک مناطق قرنطینه شده‌است.
درس‌هایی از سارس
در نتیجه شیوع بیماری سارس در سال ۲۰۰۳، تایوان یک مرکز فرماندهی ملی برای کمک به هماهنگی و مقابله با شرایط اضطراری سلامت در آینده ایجاد کرد.
با تقویت شفافیت، به‌کارگیری تکنولوژی جدید و توسعه یک برنامه قدرتمند پیشگیری از رشد بیماری، این کشور در موقعیت مناسبتری برای مواجهه با همه‌گیری‌هایی در مقیاس بزرگ مانند ویروس کرونا قرار گرفت.
به دنبال ظهور هر دو ویروس ابولا در غرب آفریقا و سارس در آسیا، زیرساخت مراقبت‌های سلامت به لطف افزایش رسیدگی‌ها و منابع اضافی اختصاص‌داده‌شده برای تقویت سیستم‌های سلامت بهبود یافته‌است.
چه باید کرد؟
از آنجا که بیماری همه‌گیر جهانی کووید۱۹ همچنان شیوع دارد، مهم است که بحث‌های آزاد و صریح در مورد آسیب‌پذیری‌ها در سیستم‌های سلامت خود داشته باشیم؛ آسیب‌پذیری‌هایی که آنها را مستعد فساد می‌کند.
شفافیت بین‌الملل دولتها را بر آن می‌دارد تا با شفافیت بیشتر:
- تأمین داروها و واکسن‌های نجات بخش را بهبود دهند.
- قراردادهای باز و شفاف را گسترش دهند.
- از افزایش بی رویه قیمت داروها و ملزومات پزشکی (احتکار) جلوگیری کنند.
- و اطلاعات مربوط به کمبود داروهای مهم را به موقع به اشتراک بگذارند.
علاوه بر این، دولتها باید:
- شفافیت داده‌های آزمایش‌های بالینی را بهبود بخشند تا دانشمندان بتوانند به جای شروع از صفر، تحقیقات موجود را جلوتر ببرند.
- اقدامات بیشتری برای جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست انجام دهند.
- از گزارشگران تخلف در راستای تلاش‌های آنها برای نجات جان‌ها حمایت کنند
- و همچنین برای کاهش احتمال رشوه در بیمارستان‌ها و مراکز سلامت تدابیری اتخاد کنند.
در نهایت،
- کاهش نفوذ منافع شرکتهای بزرگ خصوصی، ضروری است تا دولتها بتوانند تصمیمات بهتری برای منافع عمومی بگیرند. سلامت عمومی، و نه منافع سیاسی و یا شرکتی، همیشه باید در صدر قرار گیرد.
این متن، نسخه گسترش‌یافته مقاله‌ای است که پیش از این در وب سایت برنامه بهداشت سازمان شفافیت بین‌المللی توسط ناتالی رودز منتشر شده‌است.
