همانطور که در مباحث قبلی دولت به مثابه بستر (ضرورتها و اهمیت مشارکت مردم) مطرح شد، دولت می‌تواند با فراهم نمودن زیرساختهای لازم، از منابع، توانمندی‌ها و خلاقیت مردم و به طور کلی مشارکت مردم استفاده نماید. این مشارکت می‌بایست فعالانه، همه‌جانبه و مستمر باشد. علی‌رغم اهمیت مشارکت مردم در مقاطعی چون مناسبت‌های ملی و یا انتخابات، محدود ماندن به این موارد و عدم بهره‌گیری از مشارکت مستمر مردم در دیگر امور حکومت، نتایجی چون ناکارآمدی، فساد، بی‌اعتمادی، بی‌تفاوتی، عدم احساس تعلق و مسئولیت ناپذیری در قبال جامعه را به دنبال خواهد داشت. دولت از روشهای متنوع و خلاقانه می‌تواند منابع مالی و فکری مردم که خرد و پراکنده است را جمع آوری نموده و پتانسیل عظیمی را برای حل مشکلات مردم توسط خود مردم فعال نماید. این حضور و مشارکت مردم، ضمن حل بسیاری از مشکلات عمومی با سرعت بیشتر، هزینه بسیار پایین‌تر و با کیفیت بسیار بالاتر، موجب دلگرمی و همبستگی بیشتر مردم با حکومت شده و در نهایت به افزایش کارآمدی و ثبات حکومت می‌انجامد.

مشارکت‌گیری مردم نیازمند ایجاد بستری شفاف، مشارکتی و تعاملی است که مستلرم ایجاد زیرساخت‌های فنی، قانونی، فرهنگی، اجتماعی، ساختاری و … است. مردم، گروه‌های اجتماعی و فعالان مدنی باید از حمایت قانونی و امنیتی لازم برای فعالیت آزادانه برخوردار باشند. همچنین مشارکت و تعامل با مردم زمانی میسر می‌گردد که نگاه مسئولین و حکومت به ارتباط با مردم از رابطه یکسویه به تعامل دو سویه تغییر باید.

شفافیت زمانی می‌تواند مفید باشد که داده‌ها‌ی دولتی (عمومی) در دسترس باشد و روزنامه‌نگاران، گروههای نظارتی (یا اصطلاحا watchdogs) و … بتوانند به گزارش مشکلات و مفاسد مثلا افشای هزینه‌ها‌ی اضافی پروژه‌ها‌ی دولتی و یا تاثیرات لابی‌ها و …‌ بپردازند. واژه‌ی مشارکت نیز ممکن است ما را گمراه کند. بدین ترتیب که ما تصور کنیم مشارکت ‌یعنی ‌اینکه تصمیم‌گیران دولتی صرفا از شهروندان ورودی دریافت کنند. اما مشارکت ‌یعنی درگیر شدن واقعی شهروندان در امور دولتی و همکاری حقیقی با مردم در طراحی برنامه‌ها‌ی دولتی. برای مثال برنامه‌های “طوفان فکری دولت باز” که زیر نظر برخی دولت‌ها اداره می‌شود، تلاشی است در جهت درگیر کردن واقعی شهروندان در سیاستگذاری. مشارکتی به موقع و پیش گیرانه، نه ‌اینکه نظر آنها را زمانی بشنویم که همه چیز تمام شده است. وجود API‌ها‌ی دولت باز، نوع متفاوتی از مشارکت را نیز ممکن ساخته است. وقتی همه بتوانند با استفاده از داده‌ها‌ی دولتی ‌یک اپلیکیشن مختص شهروندان بنویسند، توسعه‌دهندگان نرم افزار ‌این فرصت را دارند که ارتباطات جدیدی با دولت ‌ایجاد کنند.  ^[1]

امروزه دولتها می‌توانند از اطلاعاتی که افراد جامعه به آنها می‌دهند و همچنین دانش و تخصصِ در اختیارِ مردم، استفاده ‌کنند. از گزارش درباره‌ی چاله‌ها‌ گرفته تا اطلاعاتی که به کمک آن اطلاعات، مجرمان پشت میله‌ها‌ی زندان قرار گرفته‏‌اند، تا مشاوره تخصصی، ارائه بازخورد و همفکری در خصوص اتخاذ و اجرای سیاست‌های عمومی. ‌یکی از مهارت‌ها‌ی کلیدی که هم متخصصین و هم مقامات دولتی باید داشته باشند ‌این است که چگونه می‌توانند به بهترین نحو نظرات مردم و ‌یا داده‌ها‌یی که از اقدامات مردم تولید شده است را جمع آوری کنند و از آنها اطلاعات و الگوها و سیاستهای جدید استخراج نمایند.

مردم می‌توانند در سطوح مختلف به دولت ورودی بدهند از جمله:

• مشاهداتی مثل گزارش در مورد چاله‌ها‌ و جرایم
• بازخورد دادن درباره‌ی طرح‌ها‌ی پیشنهادی دولت
• ایده‌ها‌ی جدید تولید شده در جلسات طوفان فکری
• اپلیکیشن‌ها‌یی که بر مبنای داده‌ها‌یی که به صورت عمومی ‌در دسترس هستند عمل می‌کنند.
• و …

بعضی از ‌این اپلیکیشن‌ها‌ ممکن است که بر روی داده‌ها‌ی دولتی موجود عمل کنند، اما آنها می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که داده‌ها‌یی جدیدی را نیز از مردم عادی جمع‌آوری کنند، مانند فرایندی که اپلیکیشن‌ها‌ی بخش خصوصی (مثل SeeClickFix) از طریق آن می‌توانند، هوشمندی و پاسخگویی دولت را  افزایش دهند. ^[1]

راه‌حلهای متنوع و خلاقانه‌ای برای حل مشکلات و معضلات عمومی جامعه با مشارکت مردم وجود دارد. در ادامه به معرفی برخی از این راه‌حلها مبتنی بر رویکرد دولت به مثابه بستر به همراه مصادیق و مطالب مرتبط، خواهیم پرداخت:

دولت‌ها عموم فعالیت‌های خود را از طریق قرارداد خرید (عقد بیع) انجام می‌دهند، در حالی که ظرفیت فراوانی در برگزاری چالش (عقد جعاله) وجود دارد. در این سازوکار دولت برای انجام امور خود، دست‌یاری را به سمت عموم مردم دراز کرده و جایزه‌ای مشخص (عموماً مادی) را در ازای ارائه بهترین و سریع‌ترین خروجی قرار می‌دهد. در چنین شرایطی و با کنار رفتن رانت‌ها و نزدیکی‌ها (که در عموم قراردادها مرسوم است) همه افراد فارغ از درجه و اعتبار و مدرک، جهت پیروزی در این مسابقه با هم رقابت می‌کنند. نتیجه چنین سازوکاری، دست‌یابی حکومت به انبوهی از خروجی‌های قابل استفاده در ازای پرداخت هزینه برای یکی (یا تعداد محدودی) از آنها، آنهم در شرایطی بسیار رقابتی و تلاشگرانه می‌باشد.

* قراردادن جایزه برای هر کسی (حقوقدانی) که بتواند مغایرت تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران را در دادگاه‌های بین‌المللی به اثبات برساند؛

* برگزاری مسابقه برای گردآوری مهم‌ترین مصادیق فرایندهای ناکارآمد و کاغذبازی (Red Tape) و نیز در راستای تنقیح قوانین (مثلا: شناسایی قوانین متعارض، منسوخ، مجمل، …)؛

* برگزاری مسابقه برای تولید نمونه‌ی اولیه از یک محصول فناورانه‌ی خاص و مورد نیاز (مثلا با ضمانت پتنت کردن، پشتیبانی از تولید انبوه و یا خرید آن)؛

3-2-1. مصادیق

3-2-2. مطالب مرتبط جهت مطالعه بیشتر:

3-3. گزارش گری تخلف (سوت زنی)

3-3-1. مصادیق

3-3-2. مطالب مرتبط جهت مطالعه بیشتر

3-4. جمع سپاری

3-4-1. مصادیق

3-4-2. مطالب مرتبط جهت مطالعه بیشتر:

3-5. گزارش اشکالات و پیشنهادات

3-5-1. مصادیق

3-5-2. مطالب مرتبط جهت مطالعه بیشتر:

3-6. خودسازماندهی و اقدامات مردمی

3-6-1. مصادیق

* جمع‌های کاری یا Meetups بستری هستند برای تشکیل مجامع و سازماندهی مردمی به منظور انجام اقدامات عملی و حل مشکلات توسط خود مردم. اسکات هفرمن بنیانگذار Meetup.com ، پیشنهاد می‌دهد که باید فراتر از DIY (برو خودت انجام بده) برویم و مفهوم جدیدی به نام DIO (بیاییدد  خودمان انجام بدهیم) را بپذیریم.

* حرکتهای جهادی مصداقی هستند از جمع‌های کاری مردمی و انجام اقدامات عملی برای حل مشکلات توسط خود مردم.