داده بازِ بودجه: چرا مهم است؟
هرساله همه دولت‌ها میلیاردها دلار وجوه مختلفی را جمع‌آوری و هزینه می‌کنند، و شهروندان نیز در مقابل این حق را دارند تا از چگونگی جمع‌آوری و مصرف این مبالغ اطلاع پیدا کنند. دولت‌ها سیاست‌های خود را از طریق وزارتخانه‌ها، ادارات و مؤسسات خود در سطوح مرکزی و محلی به اجرا درمی‌آورند. نکته‌ای که باید به آن توجه شود، این است که نهادهای دولتی و مدیران آن‌ها، باید به رهبری سیاسی و سیاستمداران بالادستی پاسخگو باشند. در مقابل، سیاستمداران نیز باید خود در ارتباط با اجرای سیاست‌های ملی نظیر حوزه سلامت و آموزش، نسبت به شهروندان پاسخگو هستند. بودجه‌ها، در واقع نقطه اتصال میان سیاست‌ها، برنامه‌ها و اجرای آن‌ها هستند و منابع (زمان، منابع مالی و …) را به هر یک از برنامه‌های تصویب‌شده تخصیص می‌دهند.
به‌عنوان بخشی از مدیریت بودجه، دولت‌ها سالانه یک سری گزارشها را در مراحل مختلف چرخه بودجه تدوین می‌کنند. این گزارشها شامل این موارد هستند:
- پیشنهاد طرح بودجه قوه مجریه (لایحه بودجه که به مجلس ارائه می‌شود)،
- بودجه مصوب (بودجه‌ای که به تصویب مجلس رسیده است و از آن به عنوان قانون بودجه یاد می‌شود)،
- بودجه شهروندی (قانون بودجه به زبان ساده که در دسترس شهروندان قرار می‌گیرد)،
- گزارشهای ابتدا، اواسط و آخر سال و گزارشهای حسابرسی (شامل گزارش تفریغ بودجه).
در راستای توانمندسازی شهروندان برای آگاهی از اینکه دولت‌هایشان چگونه دارایی‌های آنان را جمع‌آوری و مصرف می‌کند، آن‌ها نیازمند دسترسی به این گزارشهای بودجه هستند. شفافیت مالی، ارتباط سیاستمداران و مردم را در خصوص طراحی و نتایج سیاست‌های مالی ممکن می‌سازد و در نتیجه، پاسخگویی در قبال اجرای آن را نیز ایجاد می‌کند.
بسیاری از گزارشهای بودجه هم‌اکنون توسط دولت‌ها و برای استفاده داخلی خودشان تولیدشده‌اند و تقریباً بدون هیچ هزینه‌ای می‌توانند در وبسایتهای دولت در دسترس عموم قرار گیرند. به علاوه، گفت‌وگوهای قانونی درباره بودجه تقریباً در هر کشوری انجام می‌شود و عمومی کردن این امور از طریق فراهم کردن امکان پوشش رسانه‌ای آن‌ها، کار هزینهبری نخواهد بود.
مطالعات تحقیقاتی اخیر نشان‌دهنده آن است که شفافیت می‌تواند اعتبار دولت‌ها را حتی در سطح جهانی با هزینه‌ای بسیار پایین ارتقا دهد. همچنین می‌تواند بهره‌وری هزینه‌های عمومی را نیز یاری بخشد. به علاوه، شفافیت می‌تواند موجب افزایش عدالت و برابری از طریق اختصاص منابع ملی با اولویت‌های ملی شود. شفافیت و مشارکت عمومی، دولت‌ها را قادر به اعتمادسازی کرده و به شهروندان مجال اظهارنظر می‌بخشد. از سوی دیگر ابهام در مسائل مالی می‌تواند اصول مالی را تضعیف کرده و همانگونه که در یکی از گزارشهای منتشر شده اخیر از سوی صندوق بینالمللی پول تشریح شده: “می‌تواند منجر به بدهی بسیار زیاد و غیرقابل‌انتظار شود.”
